European Central Bank - eurosystem
Επιλογές αναζήτησης
Η ΕΚΤ Ενημέρωση Επεξηγήσεις Έρευνα & Εκδόσεις Στατιστικές Νομισματική πολιτική Το ευρώ Πληρωμές & Αγορές Θέσεις εργασίας
Προτάσεις
Εμφάνιση κατά

Τι είναι η ANFA;

Επικαιροποιήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2023 (δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στις 5 Φεβρουαρίου 2016)

Η ANFA (Agreement on Net Financial Assets) είναι μια συμφωνία για τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού μεταξύ των εθνικών κεντρικών τραπεζών (ΕθνΚΤ) της ζώνης του ευρώ και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), οι οποίες αποτελούν μαζί το Ευρωσύστημα. Η συμφωνία θεσπίζει κανόνες και όρια για τη διακράτηση των χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που συνδέονται με τα εθνικά καθήκοντα των ΕθνΚΤ. Αυτά τα χρηματοοικονομικά στοιχεία των ΕθνΚΤ περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, τα διαθέσιμα που αντιστοιχούν στο κεφάλαιο και τα λογιστικά αποθεματικά τους ή άλλες ειδικές υποχρεώσεις, τα συναλλαγματικά διαθέσιμά τους και τα συνταξιοδοτικά ταμεία των υπαλλήλων τους ή στοιχεία ενεργητικού που διακρατούνται για γενικούς επενδυτικούς σκοπούς.

Η διακράτηση χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των λειτουργιών που ασκούν οι κεντρικές τράπεζες στην Ευρώπη και προηγείται της δημιουργίας του ευρώ. Όταν θεσπίστηκε η νομισματική ένωση, οι κυβερνήσεις έλαβαν την απόφαση να εκτελούν αλληλέγγυα μόνο τις λειτουργίες και τα καθήκοντα κεντρικής τράπεζας που ήταν απαραίτητα για την άσκηση ενιαίας νομισματικής πολιτικής για όλη τη ζώνη του ευρώ. Ταυτόχρονα, αποφάσισαν να διατηρήσουν τις ΕθνΚΤ ως ανεξάρτητα ιδρύματα τα οποία μπορούν να συνεχίζουν να εκτελούν εθνικά καθήκοντα, εφόσον αυτά τα καθήκοντα δεν εμποδίζουν την ενιαία νομισματική πολιτική.

Με άλλα λόγια, οι ΕθνΚΤ είναι οικονομικώς ανεξάρτητα ιδρύματα και ασκούν καθήκοντα νομισματικής πολιτικής που συνδέονται με τον πρωταρχικό ρόλο του Ευρωσυστήματος για διατήρηση της σταθερότητας των τιμών, καθώς και εθνικά καθήκοντα. Σκοπός της ANFA ήταν να τεθεί ένα γενικό όριο στο συνολικό καθαρό ποσό των χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που συνδέονται με εθνικά καθήκοντα εκτός των καθηκόντων της νομισματικής πολιτικής, κατά τρόπο ώστε να μην παρακωλύεται η νομισματική πολιτική.

Οι πιο πρόσφατες τροποποιήσεις της ANFA εγκρίθηκαν από το Διοικητικό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2022 με σκοπό να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των σχετικών διαδικασιών, αφήνοντας σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη την ουσία της συμφωνίας.

Πώς λειτουργεί η ANFA;

Γιατί οι εθνικές κεντρικές τράπεζες (ΕθνΚΤ) διακρατούν χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική;

Κάθε κεντρική τράπεζα διακρατεί στοιχεία ενεργητικού που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική. Η νομισματική πολιτική ασκείται κεντρικά από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ για όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ. Όταν ιδρύθηκε η Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οι κυβερνήσεις όρισαν στη Συνθήκη ότι τα καθήκοντα που αφορούσαν τη νομισματική πολιτική θα ασκούνταν στο εξής σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πέραν της νομισματικής πολιτικής, θα επιτρεπόταν – και επιτρέπεται – στις ΕθνΚΤ να ασκούν τα εθνικά καθήκοντά τους. Η εν λόγω αρχή ορίζεται στο άρθρο 14.4 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ.

Στην πράξη, οι ΕθνΚΤ διακρατούν σήμερα στοιχεία ενεργητικού που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική ή τη διενέργεια πράξεων συναλλάγματος του Ευρωσυστήματος, όπως: 

  • διαθέσιμα σε χρυσό ή σε ξένο νόμισμα·
  • επενδυτικά χαρτοφυλάκια, π.χ. για τα συνταξιοδοτικά ταμεία των μελών του προσωπικού·
  • στοιχεία ενεργητικού που διακρατούνται ως θέσεις με τις οποίες αντικρίζονται καταθέσεις πελατών, π.χ. ξένων κεντρικών τραπεζών ή κυβερνήσεων. 

Ταυτόχρονα, οι ΕθνΚΤ διακρατούν επίσης στοιχεία παθητικού που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική στα οποία περιλαμβάνονται και οι προαναφερθείσες καταθέσεις ξένων κεντρικών τραπεζών ή κυβερνήσεων. Οι ΕθνΚΤ μπορούν να ασκούν αυτά τα εθνικά καθήκοντα εφόσον οι δραστηριότητές τους δεν παρακωλύουν τους στόχους και τα καθήκοντα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ), ιδίως τη νομισματική πολιτική. Αντίστοιχα, η ΕΚΤ τηρεί χαρτοφυλάκιο ιδίων διαθεσίμων που σχετίζεται με το κεφάλαιο και τα λογιστικά αποθεματικά της, καθώς και χαρτοφυλάκιο για το συνταξιοδοτικό ταμείο των μελών του προσωπικού.

Οι ΕθνΚΤ διακρατούσαν ήδη αυτά τα χαρτοφυλάκια πριν από την ένταξή τους στο Ευρωσύστημα. Τα έσοδα αυτών των χαρτοφυλακίων συνεισφέρουν στο εισόδημα των ΕθνΚΤ. Όταν δημιουργήθηκε η ζώνη του ευρώ, παρατηρήθηκε ότι αυτά τα χαρτοφυλάκια θα μπορούσαν να συμβάλουν στην κάλυψη της ζήτησης για ρευστότητα εκ μέρους του τραπεζικού συστήματος της ζώνης του ευρώ, καθώς θα λαμβάνονταν υπόψη κατά την προσαρμογή των πράξεων νομισματικής πολιτικής. Δεν θεωρήθηκε πρόβλημα από τη σκοπιά της νομισματικής πολιτικής το γεγονός ότι οι ΕθνΚΤ θα συνέχιζαν να διαχειρίζονται τα εν λόγω χαρτοφυλάκια, εκτός του πλαισίου των πράξεων νομισματικής πολιτικής, και ότι αυτά θα επιτρεπόταν να αυξηθούν σε βάθος χρόνου με τον ίδιο (ή βραδύτερο) ρυθμό σε σχέση με τη ζήτηση τραπεζογραμματίων και τα υποχρεωτικά ελάχιστα αποθεματικά του τραπεζικού συστήματος. Το Διοικητικό Συμβούλιο έκρινε επίσης ότι αν τα χαρτοφυλάκια που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική, χωρίς τα στοιχεία παθητικού που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική, αυξάνονταν για παρατεταμένη χρονική περίοδο ταχύτερα από ό,τι η ζήτηση για ρευστότητα, αυτό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη νομισματική πολιτική. Η ANFA θεσπίστηκε προκειμένου να τεθεί υπό έλεγχο η αύξηση αυτή και να θεσπιστεί ένα ανώτατο όριο.

Τι είναι τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού;

Στον ισολογισμό μιας κεντρικής τράπεζας υπάρχουν θέσεις που δεν συνδέονται άμεσα με τη νομισματική πολιτική τόσο στην πλευρά του ενεργητικού όσο και στην πλευρά του παθητικού. Η διαφορά μεταξύ των θέσεων των δύο πλευρών είναι τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού (net financial assets – NFA). Αυτή η έννοια διευκρινίζεται παρακάτω χρησιμοποιώντας την εβδομαδιαία λογιστική κατάσταση του Ευρωσυστήματος της 1ης Ιανουαρίου 2023, όπως δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ. Ακριβής ορισμός παρατίθεται στο παράρτημα Ι της ANFA.

Από τον πίνακα προκύπτει ότι τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού (net financial assets - NFA) περιλαμβάνουν, στην πλευρά του ενεργητικού, το άθροισμα των στοιχείων της λογιστικής κατάστασης 1 έως 4, 5.6, 6, 7.2, 8 και 9. Στην πλευρά του παθητικού περιλαμβάνουν τα στοιχεία 2.5 και 3 έως 12. Αν αφαιρεθεί το άθροισμα αυτών των στοιχείων παθητικού από το άθροισμα των προαναφερθέντων στοιχείων ενεργητικού (δηλ. οι αντίστοιχες ενότητες που έχουν επισημανθεί με πορτοκαλί χρώμα), τότε προκύπτουν τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού του Ευρωσυστήματος.

Ποια είναι η αξία των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού του Ευρωσυστήματος;

Από την 1η Ιανουαρίου 2023, τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού του Ευρωσυστήματος διαμορφώθηκαν σε -669 δισεκ. ευρώ, ενώ τα μέσα ετήσια καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού του Ευρωσυστήματος το 2022 ήταν -730 δισεκ. ευρώ, έπειτα από συνεχή μείωση από το 2014. Αυτό το αρνητικό ποσό οφείλεται κυρίως στο αυξανόμενο μέγεθος του παθητικού του ισολογισμού του Ευρωσυστήματος το οποίο υπεραντισταθμίζει τις σχετικές θετικές εξελίξεις στην πλευρά του ενεργητικού, όπως εξηγείται παραπάνω. Συγκριτικά, τα τραπεζογραμμάτια και τα υποχρεωτικά ελάχιστα αποθεματικά αυξήθηκαν με μέσο ρυθμό 6,7% ετησίως από το 2002.

Τι είναι η ANFA;

Η ANFA (Agreement on Net Financial Assets) είναι η συμφωνία για τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού. Πρόκειται για μια συμφωνία μεταξύ των ΕθνΚΤ της ζώνης του ευρώ και της ΕΚΤ, οι οποίες συναποτελούν το Ευρωσύστημα. Η συμφωνία καθορίζει τους κανόνες βάσει των οποίων υπολογίζονται τα όρια για τη διακράτηση στοιχείων που συνδέονται με τα εθνικά καθήκοντα των ΕθνΚΤ.

Γιατί είναι απαραίτητο να τίθενται όρια για τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού;

Η ANFA περιορίζει την ποσότητα των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που μπορούν να διακρατούν οι ΕθνΚΤ. Αυτό είναι απαραίτητο προκειμένου να διασφαλίζεται ότι το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ ελέγχει πλήρως το μέγεθος του ισολογισμού του Ευρωσυστήματος, επιτρέποντας έτσι την αποτελεσματική εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής. Πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-08, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος εφαρμογής της νομισματικής πολιτικής ήταν να διασφαλιστεί ότι οι τράπεζες προσέφευγαν στο Ευρωσύστημα για την παροχή ρευστότητας. Η έλλειψη ρευστότητας έναντι του Ευρωσυστήματος, η οποία αναφέρεται και ως «έλλειμμα ρευστότητας», ήταν η βάση για την εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής. Η ANFA προστάτευε αυτό το έλλειμμα ρευστότητας. Όταν ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση, ήταν αναγκαίο να χορηγηθεί στις τράπεζες περισσότερη ρευστότητα από ό,τι πραγματικά χρειάζονταν προκειμένου να πληρούν την υποχρέωση τήρησης ελάχιστων αποθεματικών. Σήμερα το τραπεζικό σύστημα λειτουργεί με πλεονάζουσα ρευστότητα αντί με έλλειμμα ρευστότητας. Σε αυτό το περιβάλλον, η ANFA δεν προστατεύει πλέον το έλλειμμα ρευστότητας, αλλά διασφαλίζει ότι η πλεονάζουσα ρευστότητα δεν υπερβαίνει το επίπεδο που το Διοικητικό Συμβούλιο θεωρεί ενδεδειγμένο για την κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής του.

Ισοδυναμεί η ANFA με τη χορήγηση άδειας στις ΕθνΚΤ να εκτυπώνουν όσο χρήμα θέλουν;

Όχι, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Η ANFA θέτει όρια στη μέγιστη ποσότητα των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που μπορεί να διακρατεί μια ΕθνΚΤ προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι μεταβολές των χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού και παθητικού της που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική δεν παρακωλύουν τη νομισματική πολιτική του Ευρωσυστήματος.

Τι επηρεάζει τη μέγιστη ποσότητα των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο της ANFA;

Η αυξανόμενη συνολική αξία των τραπεζογραμματίων σε κυκλοφορία και η ποσότητα των ελάχιστων αποθεματικών που οι τράπεζες πρέπει να διακρατούν στην κεντρική τράπεζα δημιουργούν την ανάγκη για ρευστότητα που ικανοποιείται μέσω των πράξεων νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος και των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού των ΕθνΚΤ. Καθορίζοντας μια ελάχιστη ποσότητα για τις πράξεις νομισματικής πολιτικής, θεσπίζεται κατ’ επέκταση ένα ανώτατο όριο για τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού των ΕθνΚΤ. Αν ο στόχος του Διοικητικού Συμβουλίου είναι το πλεόνασμα ρευστότητας, η ANFA θέτει όρια στα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού των ΕθνΚΤ, διασφαλίζοντας ότι το πλεόνασμα ρευστότητας δεν υπερβαίνει συγκεκριμένο επίπεδο.

Γιατί η ANFA θέτει όρια στα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού των ΕθνΚΤ και όχι στα ακαθάριστα;

Για την αποτελεσματική εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής πρέπει να ελέγχεται η ποσότητα ρευστότητας που χορηγείται μέσω αυτών των πράξεων των ΕθνΚΤ. Κάθε στοιχείο ενεργητικού που καταγράφεται στον ισολογισμό κεντρικής τράπεζας δημιουργεί χρήμα ή ρευστότητα κεντρικής τράπεζας. Κάθε στοιχείο παθητικού που καταγράφεται στον ισολογισμό απορροφά ρευστότητα. Προκειμένου να εκτιμηθεί η συνολική ρευστότητα που παρέχουν οι πράξεις της κεντρικής τράπεζας που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική συμψηφίζονται όλα τα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική.

Πώς υπολογίζεται η μέγιστη ποσότητα των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού;

Η προσαρμογή των χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που δικαιούνται να διακρατούν οι ΕθνΚΤ διενεργείται τουλάχιστον κάθε τρία χρόνια, αν και μπορούν να διενεργηθούν ειδικές προσαρμογές κατόπιν αιτήματος συμβαλλόμενου μέρους της συμφωνίας. Για κάθε προσαρμογή, το Διοικητικό Συμβούλιο καθορίζει τις αναγκαίες παραμέτρους που συνδέονται με τη νομισματική πολιτική. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφασίζει το κατάλληλο επίπεδο ρευστότητας του Ευρωσυστήματος, καθορίζει τον συντελεστή των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών και προσδιορίζει το μέγεθος των χαρτοφυλακίων οριστικών συναλλαγών της νομισματικής πολιτικής προκειμένου να επιτυγχάνεται η πιο αποτελεσματική εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής του. Επιπλέον, το Διοικητικό Συμβούλιο λαμβάνει υπόψη τις εξελίξεις όσον αφορά την ποσότητα των τραπεζογραμματίων σε κυκλοφορία. Από τους προαναφερθέντες παράγοντες προκύπτει κατ' επέκταση το νέο μέγιστο ύψος των συνολικών καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού του Ευρωσυστήματος.

Πώς κατανέμεται η μέγιστη ποσότητα των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού του Ευρωσυστήματος στις ΕθνΚΤ;

Μόλις καθοριστεί η μέγιστη ποσότητα των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού σε επίπεδο Ευρωσυστήματος, κατανέμεται ανάλογα με το μερίδιο συμμετοχής κάθε ΕθνΚΤ στο κεφάλαιο της ΕΚΤ, λαμβανομένης υπόψη και της ιστορικής αρχικής θέσης της ΕθνΚΤ, προκειμένου να προσδιοριστούν τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού που οι ΕθνΚΤ δικαιούνται για το επόμενο έτος. Στη συνέχεια, η ποσότητα αυτή ισχύει μέχρι την επόμενη προσαρμογή, η οποία πραγματοποιείται το αργότερο μετά από τρία χρόνια.

Στη διάρκεια της διαδικασίας προσαρμογής, εάν μια ΕθνΚΤ δεν σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει εξ ολοκλήρου την ποσότητα που δικαιούται, η ANFA παρέχει τη δυνατότητα προσωρινής ανακατανομής της αχρησιμοποίητης ποσότητας σε άλλες ΕθνΚΤ που επιθυμούν να αυξήσουν το ανώτατο όριο των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που διακρατούν. Το αχρησιμοποίητο μέρος ανακατανέμεται μέσω ενός κεντρικού μηχανισμού που καθορίζεται στην ANFA. Τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού των ΕθνΚΤ πρέπει να παραμένουν σε χαμηλότερο επίπεδο από τα ετήσια μέσα ανώτατα όριά τους. 

Ποια είναι η επίδραση των απαλλαγών;

Οι απαλλαγές μπορούν να επηρεάσουν την κατανομή της μέγιστης ποσότητας των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού στο Ευρωσύστημα. Ωστόσο, δεν επιφέρουν αύξηση του μέγιστου ανώτατου ορίου των συνολικών καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που διακρατούν οι ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήματος.

Οι απαλλαγές καθορίζουν το ελάχιστο ποσό καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που μπορεί να διακρατεί κάθε ΕθνΚΤ. Με άλλα λόγια, κάθε ΕθνΚΤ έχει το δικαίωμα να διακρατεί ορισμένο ποσοστό επί του μέγιστου ποσού των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού του Ευρωσυστήματος, βάσει του μεριδίου συμμετοχής της ΕθνΚΤ στο κεφάλαιο της ΕΚΤ. Το ποσό που αντιστοιχεί στην απαλλαγή είναι το ελάχιστο ποσό που δικαιούται να διακρατεί η ΕθνΚΤ (το οποίο μπορεί να είναι υψηλότερο από το ποσό που έχει υπολογιστεί με βάση το μερίδιο συμμετοχής της στο κεφάλαιο της ΕΚΤ). Αν κάποιες ΕθνΚΤ διακρατούν καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού που αντιστοιχούν στις απαλλαγές τους και υπερβαίνουν τα μερίδια συμμετοχής τους στο κεφάλαιο, το ποσό των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που οι υπόλοιπες ΕθνΚΤ επιτρέπεται να διακρατούν θα μειωθεί τόσο ώστε να μην σημειώνεται ποτέ υπέρβαση του ανώτατου ποσού των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού του Ευρωσυστήματος.

Υπάρχουν τρία είδη απαλλαγών:

  • Η ιστορική απαλλαγή (όπως καθορίζεται στο παράρτημα ΙΙΙ της ANFA) διασφαλίζει ότι οι ΕθνΚΤ δεν χρειάζεται να μειώνουν τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού που διακρατούν κάτω από το επίπεδο που συνδέεται με την ιστορική αρχική θέση τους.
  • Η απαλλαγή που σχετίζεται με τα στοιχεία ενεργητικού προστατεύει τη διακράτηση ορισμένων στοιχείων (όπως ορίζονται με τη στενή έννοια στο παράρτημα IV της ANFA) τα οποία δεν μπορούν να πωληθούν εύκολα από την ΕθνΚΤ λόγω συμβατικών ή άλλων περιορισμών.
  • Η δυναμική απαλλαγή προσαρμόζει την ιστορική απαλλαγή των μικρών ΕθνΚΤ σε βάθος χρόνου ανάλογα με την αύξηση ή τη μείωση του ανώτατου ποσού των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού του Ευρωσυστήματος.

Εφαρμόζεται μόνο η μεγαλύτερη από τις τρεις απαλλαγές.

Τι θα συμβεί όταν μία ή περισσότερες ΕθνΚΤ δεν επενδύουν τίποτα ή επενδύουν μικρότερο από το ανώτατο ποσό που τους έχει αρχικά αποδοθεί; Μπορούν να μεταβιβάσουν το υπόλοιπο ποσό στις άλλες ΕθνΚΤ;

Αν ορισμένες ΕθνΚΤ σχεδιάζουν να διακρατήσουν μικρότερο ποσό από αυτό που δικαιούνται, ενώ άλλες επιθυμούν να διακρατήσουν μεγαλύτερο, το αχρησιμοποίητο μέρος ανακατανέμεται μέσω ενός κεντρικού μηχανισμού που καθορίζεται στην ANFA. Αυτό γίνεται στο πλαίσιο της περιοδικής προσαρμογής των ανώτατων ορίων των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού. Η ανακατανομή του αχρησιμοποίητου ποσού είναι προσωρινή και υπολογίζεται εκ νέου κατά την επόμενη προσαρμογή. Η ανακατανομή δεν επηρεάζει το συνολικό ποσό των μέγιστων καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που διακρατούν όλες μαζί οι ΕθνΚΤ της ζώνης του ευρώ, το οποίο καθορίζεται με τις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής του Διοικητικού Συμβουλίου.

Γιατί ορισμένες ΕθνΚΤ χρησιμοποιούν το μερίδιό τους και άλλες όχι;

Αυτό εξαρτάται από προτιμήσεις θεσμικού χαρακτήρα. Σε ορισμένες χώρες ισχύουν ειδικοί νομικοί περιορισμοί για τις επενδύσεις των ΕθνΚΤ που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική. Σε άλλες πάλι ισχύουν νομικές διατάξεις σύμφωνα με τις οποίες οι ΕθνΚΤ λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα των μετόχων τους αφού εκπληρώσουν τα καθήκοντα νομισματικής πολιτικής που έχουν αναλάβει. Επιπλέον, ορισμένες ΕθνΚΤ έχουν σημαντικές καταθέσεις πελατών ή/και Δημοσίου στην πλευρά του παθητικού του ισολογισμού τους, οι οποίες επηρεάζουν τα χαρτοφυλάκια που διακρατούν τα οποία δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική.

Υπάρχει επίσης και ένας ιστορικός λόγος: πριν από την εισαγωγή του ευρώ το 1999, ορισμένες ευρωπαϊκές κεντρικές τράπεζες τηρούσαν αρκετά μεγάλη ποσότητα συναλλαγματικών διαθεσίμων προκειμένου να διαχειρίζονται τις συναλλαγματικές τους ισοτιμίες, ιδίως έναντι του γερμανικού μάρκου. Αυτή η κατάσταση μπορεί να συγκριθεί με αυτό που παρατηρήθηκε κατά την ένταξη κρατών μελών της ΕΕ στη ζώνη του ευρώ μετά το 1999, όπου και τότε οι ΕθνΚΤ τηρούσαν αρκετά σημαντικά συναλλαγματικά διαθέσιμα για να διαχειρίζονται τις συναλλαγματικές τους ισοτιμίες έναντι του ευρώ πριν ενταχθούν στο Ευρωσύστημα. Οι διαφορετικές αρχικές θέσεις των ΕθνΚΤ εξηγούν τις σημαντικές διαφορές στη σύνθεση των ισολογισμών τους, οι οποίες, σε ορισμένες περιπτώσεις, υφίσταντο για πολλά χρόνια μετά την ένταξη της χώρας τους στη ζώνη του ευρώ.

Τι θα συμβεί αν μια ΕθνΚΤ υπερβεί το ανώτατο όριο των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που διακρατεί;

Η συστηματική υπέρβαση εκ μέρους ΕθνΚΤ του ανώτατου ορίου των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που διακρατεί θα μπορούσε να επηρεάσει την εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής. Γι' αυτόν τον λόγο, η ΕΚΤ παρακολουθεί σε ετήσια βάση κατά πόσον οι ΕθνΚΤ συμμορφώνονται με την ANFA. Εφόσον χρειαστεί, δυνάμει του άρθρου 14.4 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, το Διοικητικό Συμβούλιο μπορεί να απαγορεύει, να θέτει περιορισμούς ή όρια στις πράξεις που διενεργούν οι ΕθνΚΤ και οι οποίες δεν αφορούν τη νομισματική πολιτική, εφόσον τέτοιες πράξεις παρακωλύουν τους στόχους και τα καθήκοντα του ΕΣΚΤ, συμπεριλαμβανομένης της νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος. Μέχρι στιγμής, δεν έχει σημειωθεί αδικαιολόγητη παρέκκλιση από τα ανώτατα όρια των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού.

Μια παρέκκλιση κρίνεται δικαιολογημένη αν, για παράδειγμα, προκαλείται από διεθνείς δεσμεύσεις προς το ΔΝΤ ή τη χορήγηση έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (emergency liquidity assistance – ELA) από ΕθνΚΤ προς το οικείο τραπεζικό σύστημα (η ELA αποτελεί μέρος των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού όπως ορίζονται στην ANFA). Σε μια τέτοια περίπτωση, η ΕθνΚΤ πρέπει να μειώσει το συντομότερο δυνατόν τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία που διακρατεί προκειμένου να συμμορφωθεί εκ νέου με την ANFA. Αν η παράβαση οφείλεται σε τραβηκτικά δικαιώματα του ΔΝΤ, η ΕθνΚΤ έχει στη διάθεσή της ένα έτος για να συμμορφωθεί.

Τι θα συμβεί αν το συνολικό ποσό των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που διακρατούν όλες οι ΕθνΚΤ παραμένει κάτω από το ανώτατο ποσό που έχει υπολογιστεί;

Γενικά δεν αποτελεί πρόβλημα αν τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού παραμένουν κάτω από το υπολογισθέν ανώτατο επίπεδο. Μάλιστα, συνήθως αυτό συμβαίνει. Τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού έχουν μειωθεί από το 2014, ενώ ο αριθμός των τραπεζογραμματίων σε κυκλοφορία εξακολουθεί να αυξάνεται. Αυτό σημαίνει ότι οι ανάγκες για ρευστότητα σε επίπεδο ζώνης ευρώ που προκαλούνται από τα τραπεζογραμμάτια σε κυκλοφορία είναι μεγαλύτερες από την επίδραση της χορήγησης ρευστότητας που προκαλείται από τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού του Ευρωσυστήματος. Οι ανάγκες σε ρευστότητα καλύπτονται αντιθέτως με τη χρήση εργαλείων νομισματικής πολιτικής, είτε τακτικών πράξεων αναχρηματοδότησης του Ευρωσυστήματος είτε διαρθρωτικών πράξεων, όπως οι οριστικές αγορές νομισματικής πολιτικής ή οι διαρθρωτικές αντιστρεπτέες πράξεις.

Τι θα συμβεί αν το συνολικό ποσό των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού είναι μεγαλύτερο από το ανώτατο ποσό που έχει υπολογιστεί;

Αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ και είναι πολύ απίθανο να συμβεί. Η ANFA είναι μια ομόφωνη συμφωνία μεταξύ των ΕθνΚΤ και της ΕΚΤ, το οποίο σημαίνει ότι όλα τα μέρη έχουν δεσμευθεί ότι θα συμμορφώνονται με αυτήν. Επιπλέον, ο κίνδυνος το συνολικό ύψος των χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού να είναι υπερβολικά μεγάλο μειώνεται περαιτέρω με τη χρήση συντηρητικών υποθέσεων κατά τον καθορισμό των ανώτατων ορίων των στοιχείων αυτών. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και αν τα χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού υπερέβαιναν το ανώτατο ποσό και, επομένως, το μέγεθος των πράξεων νομισματικής πολιτικής υπολειπόταν των αρχικών προβλέψεων, η επιθυμητή διαρθρωτική θέση ρευστότητας πιθανώς θα εξακολουθούσε να υφίσταται. Μπορεί λοιπόν σε μια τέτοια περίπτωση το μέγεθος των πράξεων νομισματικής πολιτικής να είναι μικρότερο από ό,τι είναι επιθυμητό για την αποτελεσματική εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής, αλλά βραχυπρόθεσμα η κατάσταση δεν θα ήταν σοβαρή και η ΕΚΤ θα λάμβανε διορθωτικά μέτρα. Αν απαιτείται η λήψη διορθωτικών μέτρων, το Διοικητικό Συμβούλιο έχει διάφορα εργαλεία στη διάθεσή του προκειμένου να διασφαλίσει ότι το μέγεθος των πράξεων νομισματικής πολιτικής είναι επαρκές. Για παράδειγμα, σε ό,τι αφορά το μέγεθος των πράξεων αναχρηματοδότησης, το Διοικητικό Συμβούλιο μπορεί να χρησιμοποιεί πράξεις απορρόφησης ρευστότητας ή να αυξάνει τα υποχρεωτικά ελάχιστα αποθεματικά.

Τι θα συμβεί αν άλλοι παράγοντες, όπως τα τραπεζογραμμάτια, εξελίσσονται με διαφορετικό τρόπο από ό,τι αναμένεται;

Η περιοδική προσαρμογή της ANFA βασίζεται σε συντηρητικές υποθέσεις. Τα ανώτατα όρια των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού περιέχουν επαρκείς μηχανισμούς στήριξης για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων εξελίξεων. Για παράδειγμα, κατά την προσαρμογή των ανώτατων ορίων, διατυπώνεται η υπόθεση ότι τα τραπεζογραμμάτια σε κυκλοφορία θα παραμείνουν στο μέσο επίπεδο που παρατηρήθηκε το γ' τρίμηνο του τρέχοντος έτους.

Κάτω από ποιες συνθήκες θα μπορούσε η ANFA να παρακωλύει τη νομισματική πολιτική;

Η ANFA συνάφθηκε με σκοπό τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού να μην παρακωλύουν τη νομισματική πολιτική. Αν ωστόσο η ποσότητα των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού υπερβεί το συνολικό ανώτατο ποσό, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι πράξεις νομισματικής πολιτικής μπορεί να είναι υπερβολικά μικρές σε μέγεθος για μια αποτελεσματική εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής.

Η σύνθεση των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού είναι εξίσου σημαντική με την ποσότητά τους. Για παράδειγμα, αν οι επιμέρους πράξεις νομισματικής πολιτικής και οι επιμέρους πράξεις που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική αντισταθμίζουν η μία την άλλη (π.χ. η μία αφορά την αγορά τίτλου και η άλλη την πώληση του ίδιου τίτλου), αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αντιφατικές ενδείξεις για τις προθέσεις της νομισματικής πολιτικής του Ευρωσυστήματος ή να μειώσει την αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής. Άλλο παράδειγμα είναι οι πράξεις κεντρικής τράπεζας σε ξένο νόμισμα, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες ή να παρερμηνευθούν ως παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος.

Για να διασφαλιστεί ότι αυτά τα γεγονότα δεν παρακωλύουν τη νομισματική πολιτική, η ΕΚΤ έχει υιοθετήσει μέτρα που λειτουργούν συμπληρωματικά προς την ANFA, συμπεριλαμβανομένης της κατευθυντήριας γραμμής της ΕΚΤ σχετικά με εγχώριες πράξεις διαχείρισης ενεργητικού και παθητικού από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες (αναδιατύπωση) (ΕΚΤ/2019/7) και της απόφασης της ΕΚΤ σχετικά με πρόγραμμα αγοράς στοιχείων του ενεργητικού του δημόσιου τομέα στις δευτερογενείς αγορές (ΕΚΤ/2015/10, όπως τροποποιήθηκε). Ενώ η κατευθυντήρια γραμμή, για παράδειγμα, ελέγχει τις καθαρές επιδράσεις των πράξεων που διενεργούν οι ΕθνΚΤ στη ρευστότητα, η απόφαση θέτε όρια, μεταξύ άλλων, στο ύψος συγκεκριμένων τίτλων που είναι επιλέξιμοι για το πρόγραμμα αγοράς τίτλων του δημόσιου τομέα (public sector purchase programme – PSPP) και διακρατούνται σε όλα τα χαρτοφυλάκια των κεντρικών τραπεζών του Ευρωσυστήματος.

Πώς διασφαλίζετε ότι οι επενδυτικές δραστηριότητες δεν επηρεάζουν την κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής;

Η ANFA θέτει ένα ανώτατο όριο για τα καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού των ΕθνΚΤ. Ταυτόχρονα, αυτό περιορίζει την επίδραση που ασκούν στη ρευστότητα οι πράξεις που διενεργούνται από τις ΕθνΚΤ και δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική. Δεύτερον, για τις πράξεις που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική, οι ΕθνΚΤ και η ΕΚΤ ενεργούν ως θεσμικοί επενδυτές. Όταν οι ΕθνΚΤ διενεργούν αγορές για τα μη συνδεόμενα με τη νομισματική πολιτική χαρτοφυλάκιά τους, εφαρμόζουν παρόμοια κριτήρια με άλλους θεσμικούς επενδυτές και εξετάζουν τις αποφάσεις τους ξεχωριστά από τη νομισματική πολιτική, καθώς και σύμφωνα με τους κανόνες που καθορίζονται στην ANFA και σε άλλες σχετικές κατευθυντήριες γραμμές.

Η ΕΚΤ ενημερώνεται τακτικά 1) για τις πράξεις που διενεργούν οι ΕθνΚΤ και δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική, για ορισμένες από τις οποίες απαιτείται η εκ των προτέρων έγκριση της ΕΚΤ, 2) για τα στοιχεία του ενεργητικού και του παθητικού τους και 3) για το αναμενόμενο και το πραγματικό ύψος των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού που διακρατούν. Η ΕΚΤ μπορεί να λάβει διορθωτικά μέτρα αν οι εν λόγω πράξεις παρακωλύουν τη νομισματική πολιτική. Τέλος, το Διοικητικό Συμβούλιο μπορεί να λάβει συγκεκριμένα μέτρα που είναι δεσμευτικά για τις ΕθνΚΤ.

Γιατί τα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού των ΕθνΚΤ που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική είναι «απόρρητα»;

Η δημοσιοποίηση των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού των ΕθνΚΤ που δεν αφορούν τους σκοπούς της νομισματικής πολιτικής συνάδει με τους εθνικούς και τους ευρωπαϊκούς κανόνες. Σύμφωνα με αυτούς τους κανόνες, οι ΕθνΚΤ αποφασίζουν κατά πόσον θα δημοσιοποιήσουν πληροφορίες για τα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού τους που δεν αφορούν τους σκοπούς της νομισματικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της σύνθεσης των χαρτοφυλακίων τους που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική.

Οι περισσότερες ΕθνΚΤ δημοσιεύουν επιπλέον λεπτομέρειες στις ετήσιες εκθέσεις τους ή σε άλλες εκδόσεις τους και στους δικτυακούς τόπους τους όπου αναλύουν, παραδείγματος χάριν, τα στοιχεία του ενεργητικού τους κατά κρατικά και μη κρατικά ομόλογα. Όπως συμβαίνει και με άλλους επενδυτές, οι ΕθνΚΤ δεν δημοσιοποιούν πληροφορίες που θα επέτρεπαν σε άλλους να εξαγάγουν συμπεράσματα για τη μελλοντική επενδυτική συμπεριφορά τους.

Το Ευρωσύστημα δεν έχει λάβει εντολή να δημοσιοποιεί τη σύνθεση των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού των ΕθνΚΤ που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική.

Πώς διασφαλίζεται ότι τα χαρτοφυλάκια που δεν συνδέονται με τη νομισματική πολιτική δεν θα χρησιμοποιούνται αθέμιτα για τη διενέργεια απαγορευμένων πράξεων νομισματικής χρηματοδότησης;

Η ΕΚΤ είναι υπεύθυνη να διασφαλίζει ότι οι κεντρικές τράπεζες του ΕΣΚΤ συμμορφώνονται με την απαγόρευση της νομισματικής χρηματοδότησης, όπως ορίζεται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και στο Καταστατικό του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ. Αυτό δεν έχει σχέση με την ANFA, η οποία αφορά μόνο την επιθυμητή διαρθρωτική θέση ρευστότητας για την εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής και, ως εκ τούτου, καθορίζει το μέγεθος των καθαρών χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού. H ANFA δεν αφορά ούτε τη σύνθεση των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού που δεν συνδέονται με τους σκοπούς της νομισματικής πολιτικής ούτε τον τρόπο με τον οποίο αυτά αποκτώνται.

Για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με την απαγόρευση της νομισματικής χρηματοδότησης, οι ΕθνΚΤ του ΕΣΚΤ υποχρεούνται να ενημερώνουν την ΕΚΤ για τα στοιχεία ενεργητικού τους και η ΕΚΤ διασφαλίζει ότι οι ΕθνΚΤ δεν χρηματοδοτούν τις κυβερνήσεις αγοράζοντας κρατικά ομόλογα στην πρωτογενή αγορά. Η ΕΚΤ παρακολουθεί επίσης τη διενέργεια αγορών στη δευτερογενή αγορά. Τα αποτελέσματα αυτών των ελέγχων και αξιολογήσεων δημοσιεύονται στην ετήσια έκθεση της ΕΚΤ.

Τι θα συμβεί σε περίπτωση παράβασης των κανόνων όσον αφορά την απαγόρευση της νομισματικής χρηματοδότησης;

Η περίπτωση αυτή δεν καλύπτεται από την ANFA αλλά από τα άρθρα 123 και 124 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (δηλ. από το ανώτατο είδος ευρωπαϊκού δικαίου). Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ έχει καθορίσει κανόνες για όλες τις επενδυτικές πράξεις των ΕθνΚΤ για να διασφαλίζεται ότι οι πράξεις αυτές δεν αντιβαίνουν στην απαγόρευση της νομισματικής χρηματοδότησης. Οι αγορές κρατικών ομολόγων στην πρωτογενή αγορά απαγορεύονται και οι ΕθνΚΤ οφείλουν να αναφέρουν τις συναλλαγές που διενεργούν στη δευτερογενή αγορά. Η ΕΚΤ παρακολουθεί τη συμμόρφωση με την απαγόρευση της νομισματικής χρηματοδότησης και υποβάλλει αναφορά για τα αποτελέσματα της παρακολούθησης αυτής στην ετήσια έκθεσή της.