Χρήση του ευρώ

Το ευρώ εισήχθη την 1η Ιανουαρίου 1999 και έγινε το νόμισμα περισσότερων από 300 εκατομμύρια ανθρώπων στην Ευρώπη. Τα τρία πρώτα χρόνια ήταν ένα άυλο νόμισμα, το οποίο χρησιμοποιούνταν μόνο για λογιστικούς σκοπούς, π.χ. στις ηλεκτρονικές πληρωμές. Τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα ευρώ τέθηκαν σε κυκλοφορία την 1η Ιανουαρίου 2002 και αντικατέστησαν, βάσει καθορισμένων τιμών μετατροπής, τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα των εθνικών νομισμάτων, όπως το φράγκο Βελγίου και το μάρκο Γερμανίας.

Σήμερα, τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα ευρώ έχουν ισχύ νόμιμου χρήματος σε 19 από τα 28 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων υπερπόντιων διαμερισμάτων, εδαφών και νησιών τα οποία είτε αποτελούν μέρος κάποιας χώρας της ζώνης του ευρώ είτε συνδέονται με αυτή. Οι χώρες αυτές απαρτίζουν τη ζώνη του ευρώ. Η Ανδόρρα, το Μονακό, ο Άγιος Μαρίνος και η Πόλη του Βατικανού χρησιμοποιούν επίσης το ευρώ βάσει επίσημης συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Το Μαυροβούνιο και το Κοσσυφοπέδιο χρησιμοποιούν το ευρώ, αλλά χωρίς επίσημη συμφωνία. Σήμερα, 340 εκατομμύρια άνθρωποι πραγματοποιούν πληρωμές σε μετρητά στο ίδιο νόμισμα – τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα ευρώ αποτελούν πλέον απτό σύμβολο της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Όλες οι χώρες της ΕΕ, εκτός από τη Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο που έχουν ρήτρα εξαίρεσης, θα κληθούν να ενταχθούν στη Νομισματική Ένωση και να υιοθετήσουν το ευρώ από τη στιγμή που θα πληρούν τα κριτήρια σύγκλισης.

Διαδραστικός χάρτης της ζώνης του ευρώ

Καθορισμένες τιμές μετατροπής του ευρώ

Κίνηση μετρητών στη ζώνη του ευρώ

Τα τραπεζογραμμάτια (και τα κέρματα) ευρώ κυκλοφορούν ευρέως στη ζώνη του ευρώ, κυρίως λόγω του τουρισμού, των επαγγελματικών ταξιδιών και της διενέργειας διασυνοριακών αγορών. Πριν από την εισαγωγή του ευρώ, τα εθνικά τραπεζογραμμάτια κινούνταν επίσης διασυνοριακά, αν και σε πολύ μικρότερο βαθμό, και στη συνέχεια έπρεπε να «επαναπατρίζονται» στην κεντρική τράπεζα που τα είχε εκδώσει, κυρίως μέσω του συστήματος των εμπορικών τραπεζών. Με το ευρώ, αυτός ο επαναπατρισμός δεν είναι πλέον απαραίτητος. Ωστόσο, επειδή μεγάλες ποσότητες τραπεζογραμματίων ευρώ δεν παραμένουν στη χώρα στην οποία εκδόθηκαν αλλά μεταφέρονται και δαπανώνται σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ, οι κεντρικές τράπεζες φροντίζουν να διανέμουν τα τραπεζογραμμάτια εκ νέου, ούτως ώστε να μην υπάρχει έλλειψη σε μια χώρα και πλεόνασμα σε άλλη. Αυτές οι μαζικές μεταφορές συντονίζονται κεντρικά και χρηματοδοτούνται από την ΕΚΤ.

Η σημασία των μετρητών και τα μοναδικά χαρακτηριστικά τους

Από την εισαγωγή του ευρώ σε φυσική μορφή το 2002 και μετά, η αξία και ο αριθμός των τραπεζογραμματίων ευρώ σε κυκλοφορία αυξάνονται με σταθερούς ρυθμούς. Τα μετρητά αποτελούν αδιαμφισβήτητα το πιο διαδεδομένο μέσο πληρωμής για συναλλαγές μικρής αξίας στη ζώνη του ευρώ ως προς τον αριθμό των συναλλαγών. Όσον αφορά όμως την αξία των συναλλαγών το μερίδιό τους είναι πολύ μικρότερο. Πάντως, και στις δύο περιπτώσεις, τις τελευταίες δεκαετίες ο ρόλος των μετρητών υποβαθμίζεται σταδιακά, ενώ η χρήση χρεωστικών και πιστωτικών καρτών σημειώνει αύξηση, τάση που αναμένεται να συνεχιστεί.

Ως μέσο πληρωμής, τα μετρητά έχουν κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά:

• Αποτελούν το πλέον διαδεδομένο και γρήγορο μέσο πληρωμής για συναλλαγές μικρής αξίας και το σημαντικότερο μέσο πληρωμής σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.
• Θεωρούνται το φθηνότερο μέσο για πληρωμές μικρής αξίας – το μέσο συνολικό κόστος ανά συναλλαγή για πληρωμές μικρής αξίας είναι χαμηλότερο για τα μετρητά από ό,τι για τα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής.
• Καλύπτουν τις ανάγκες όλων των ανθρώπων: όσοι δεν έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς ή έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε αυτούς ή δεν μπορούν να χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές μορφές πληρωμής εξακολουθούν να έχουν τη δυνατότητα να εκτελούν πληρωμές.
• Δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ελέγχουν καλύτερα τις δαπάνες τους.
• Αποτελούν μέσο πληρωμής και μέσο αποθήκευσης αξίας.
• Έχουν αποδειχθεί ασφαλή, καθώς δεν είναι εύκολη η πλαστογράφηση/παραχάραξή τους.

Δεδομένων των χαρακτηριστικών αυτών, η κοινωνία δεν είναι έτοιμη να λειτουργήσει χωρίς μετρητά. Τα μετρητά θα εξακολουθούν να είναι απαραίτητα ως μέσο πληρωμής για πολλά χρόνια ακόμη.

Η θέση του Ευρωσυστήματος για τα μετρητά ως μέσο πληρωμής

Ένα από τα βασικά καθήκοντα του Ευρωσυστήματος σύμφωνα με τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να προωθεί την ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών. Το Ευρωσύστημα τηρεί ουδέτερη στάση όσον αφορά τα διάφορα μέσα πληρωμής. Δεν ευνοεί κάποιο μέσο έναντι άλλου. Ωστόσο, οι κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος έχουν ιδιαίτερη ευθύνη σε ό,τι αφορά τα μετρητά, καθώς αυτές εκδίδουν επισήμως τα τραπεζογραμμάτια ευρώ. Επιπλέον, οι περισσότερες από αυτές θέτουν σε κυκλοφορία τα κέρματα ευρώ τα οποία εκδίδονται από τα κράτη μέλη. Επομένως, το Ευρωσύστημα μεριμνά ώστε τα μετρητά να αποτελούν ένα γενικά διαθέσιμο, εύκολο στη χρήση, αξιόπιστο και αποτελεσματικό μέσο πληρωμής για συναλλαγές μικρής αξίας. Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, το Ευρωσύστημα επιβλέπει και διαρκώς επιδιώκει να ενισχύει την ασφάλεια, την ανθεκτικότητα και την αποτελεσματικότητα των διαύλων κυκλοφορίας των μετρητών στη ζώνη του ευρώ.

Έρευνα για τις συνήθειες πληρωμής των καταναλωτών στη ζώνη του ευρώ

Η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ διεξάγουν έρευνα για τις συνήθειες πληρωμής των καταναλωτών στη ζώνη του ευρώ.

Σκοπός μας είναι να κατανοήσουμε καλύτερα πώς πληρώνουν οι καταναλωτές όταν πραγματοποιούν συναλλαγές, ηλεκτρονικές ή εγχρήματες. Θα συγκεντρώσουμε πληροφορίες που είναι ουσιώδεις για την ανάπτυξη των πολιτικών μας, χάρη στις οποίες μπορεί να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα του κύκλου μετρητών και του συστήματος πληρωμών ως συνόλου.

Για τον σκοπό αυτό, η Kantar Public ανέλαβε να διεξαγάγει ηλεκτρονικές, τηλεφωνικές και προσωπικές συνεντεύξεις με άτομα από όλη τη ζώνη του ευρώ. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο, τον Απρίλιο, τον Σεπτέμβριο, τον Οκτώβριο, τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2019 και τον Ιανουάριο του 2020. Όλες οι πληροφορίες αποτελούν αντικείμενο εμπιστευτικής μεταχείρισης και δεν μπορεί να εντοπιστεί η ταυτότητα των ερωτώμενων.

Με βάση τις πληροφορίες που θα συγκεντρώσουμε θα συντάξουμε έκθεση το 2020 παρόμοια με την έκθεση που δημοσιεύθηκε το 2017 με τίτλο έρευνα για τη χρήση μετρητών από τα νοικοκυριά στη ζώνη του ευρώ.