Zarządzanie wewnętrzne

W celu wzmocnienia zarządzania wewnętrznego EBC i Eurosystemu powołano Komitet ds. Audytu. Jest to komitet wysokiego szczebla, który wspiera Radę Prezesów w wypełnianiu jej obowiązków w zakresie:

1. rzetelności informacji finansowych
2. nadzoru nad kontrolą wewnętrzną
3. zgodności z odpowiednimi przepisami prawa, regulacjami i kodeksami postępowania
4. działalności pionów audytu.

Jego zadania określono szczegółowo w mandacie Komitetu ds. Audytu.

W skład komitetu wchodzą przewodniczący Yannis Stournaras oraz czterech członków: Luis de Guindos, Patrick Honohan, Ardo Hansson i Klaas Knot.

Zgodnie z Kartą audytu Eurosystemu i Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) oraz jednolitego mechanizmu nadzorczego (SSM) (dostępna tylko po angielsku) Komitet ds. Audytu Wewnętrznego przyczynia się do realizacji celów Eurosystemu i ESBC oraz SSM przez świadczenie niezależnych, obiektywnych usług atestacyjnych i doradczych, żeby zwiększać wartość i poprawiać realizację ich działań.

Komitet ds. Audytu Wewnętrznego podlega organom decyzyjnym EBC. Odpowiada za opracowanie i wykonanie planu audytu Eurosystemu i ESBC oraz SSM, a także określa dla nich wspólne standardy pracy audytorów.

W statucie ESBC są przewidziane dwa poziomy kontroli zewnętrznej:

• niezależny biegły rewident
• Europejski Trybunał Obrachunkowy.

Biegły rewident bada roczne sprawozdania finansowe EBC (art. 27 ust. 1 statutu ESBC), zaś Europejski Trybunał Obrachunkowy ocenia skuteczność zarządzania EBC (art. 27 ust. 2).

Zasady dobrej praktyki dotyczące wyboru i mandatu niezależnych biegłych rewidentów zgodnie z art. 27 ust. 1 statutu ESBC i EBC, zatwierdzone przez Radę Prezesów EBC 10 marca 2017

Raport niezależnego biegłego rewidenta z badania sprawozdania finansowego jest publikowany w raporcie rocznym EBC.

Sprawozdania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego wraz z odpowiedziami EBC:

• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli działań Europejskiego Banku Centralnego na rzecz ograniczenia śladu węglowego, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 28.04.2014
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2010, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 4.06.2012
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2009, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 29.01.2011
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2008, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 18.06.2010
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2007, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 9.02.2010
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2006, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 4.09.2009
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2005, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 21.12.2007
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2004, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 5.05.2006
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2003, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 15.10.2004
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2002, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 20.02.2004 (niedostępne po polsku)
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2001, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 25.10.2002 (niedostępne po polsku)
• Sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego z kontroli skuteczności zarządzania Europejskim Bankiem Centralnym w roku budżetowym 2000, wraz z odpowiedziami Europejskiego Banku Centralnego, 4.12.2001 (niedostępne po polsku)

Audyt wewnętrzny

Dyrekcja ds. Audytu Wewnętrznego podlega bezpośrednio Zarządowi. Jej zadania są określone w Karcie audytu EBC, zatwierdzonej przez Zarząd.

Karta audytu została opracowana na podstawie międzynarodowych standardów praktyki zawodowej, m.in. standardów Instytutu Audytorów Wewnętrznych (Institute of Internal Auditors).

System kontroli wewnętrznej

Za nadzór zwierzchni nad zarządzaniem ryzykiem w EBC odpowiada Zarząd.

Struktura funkcjonalna kontroli wewnętrznej jest trójpoziomowa. W pierwszym rzędzie każda jednostka organizacyjna (sekcja, dział, dyrekcja lub dyrekcja generalna) odpowiada za zarządzanie dotyczącym jej ryzykiem oraz za skuteczność i efektywność swoich działań.

Drugi poziom kontroli stanowią jednostki zarządzające ryzykiem operacyjnym i ryzykiem finansowym oraz Biuro ds. Zgodności i Ładu Wewnętrznego. Zachęcają one do stosowania mechanizmów kontrolnych i pomagają w ich wprowadzaniu.

Trzecim poziomem kontroli jest pion audytu wewnętrznego, który świadczy niezależne i obiektywne usługi doradcze służące zwiększeniu wartości i skuteczności działań EBC. Ponadto, jak wyjaśniono powyżej, wsparcia na wszystkich poziomach kontroli i w zarządzaniu wewnętrznym udziela Komitet EBC ds. Audytu.

Zasady etyki zawodowej

Europejski Bank Centralny jako instytucja Unii Europejskiej wykonuje zadania publiczne. Zapewnieniu najwyższego poziomu rzetelności, kompetencji, efektywności i przejrzystości jego działań służą zasady etyki zawodowej, na które składają się reguły i zasady przewodnie. Ich przestrzeganie jest podstawą wiarygodności EBC i stanowi niezbędny element budowy zaufania obywateli Europy do zarządzania i działań EBC.

Zasady etyki zawodowej EBC (zawarte w regulaminie pracowniczym) zostały zmienione 3 grudnia 2014 w związku z ustanowieniem jednolitego mechanizmu nadzorczego. Ich znowelizowana wersja weszła w życie 1 stycznia 2015 wraz z nowo uchwalonym kodeksem postępowania dla członków Rady ds. Nadzoru EBC.

W dniu 1 stycznia 2019 wszedł w życie jednolity kodeks postępowania dla wszystkich członków organów decyzyjnych i pracowników wysokiego szczebla Europejskiego Banku Centralnego. Od stycznia 2023 obowiązuje jego zaktualizowana wersja, która zwiera szczegółowe zasady dotyczące prywatnych transakcji finansowych.

• Zasady etyki zawodowej EBC, Dz.U. C 375 z 6.11.2020, s. 25
• Kodeks postępowania dla pracowników wysokiego szczebla EBC (2022/C 478/03), Dz.U. C 478 z 16.12.2022, s. 3

Stosowanie zasad etyki zawodowej

W związku z ustanowieniem jednolitego mechanizmu nadzorczego jakość zarządzania wewnętrznego stała się dla EBC jeszcze ważniejsza niż dotychczas. Żeby zapewnić odpowiednie i spójne stosowanie zasad etyki zawodowej oraz wzmocnić zarządzanie wewnętrzne w EBC, 17 grudnia 2014 Rada Prezesów postanowiła powołać Komitet ds. Etyki. Przejął on zadania, które na mocy kodeksu postępowania dla członków Rady Prezesów wykonywał doradca ds. etyki, oraz obowiązki, które na mocy uzupełniającego kodeksu kryteriów etycznych dla członków Zarządu EBC pełnił ekspert ds. etyki.

Głównym zadaniem Komitetu ds. Etyki jest udzielanie członkom organów decyzyjnych EBC indywidualnych porad w sprawach związanych z etyką zawodową.

W ramach zapewniania zgodności działań EBC z zasadą rzetelności i najwyższymi standardami etycznymi Zarząd utworzył także Biuro ds. Zgodności i Ładu Wewnętrznego. Rozpoczęcie przez nie działalności nastąpiło w tym samym czasie co wejście w życie znowelizowanego regulaminu pracowniczego EBC. Biuro przejęło zadania wykonywane dotychczas w odniesieniu do pracowników przez eksperta ds. etyki.

Biuro ds. Zgodności i Ładu Wewnętrznego jest niezależną jednostką kontroli, która ma kluczowy wkład we wzmacnianie zarządzania wewnętrznego w EBC: wspiera Zarząd w ochronie wiarygodności i reputacji EBC, upowszechnia standardy etyczne wśród pracowników oraz działa na rzecz wzmocnienia rozliczalności i przejrzystości EBC.

Kompetencje budżetowe

Organem odpowiedzialnym za budżet EBC jest Rada Prezesów, która uchwala go na podstawie projektu przedstawionego przez Zarząd. W sprawach związanych z budżetem EBC Radę Prezesów wspiera Komitet Budżetowy.

Inspektor ochrony danych

Inspektor ochrony danych pilnuje przestrzegania przez EBC przepisów rozporządzenia (UE) 2018/1725 oraz doradza administratorom i podmiotom przetwarzającym w sprawie wykonywania ich obowiązków. Inspektor podlega bezpośrednio Zarządowi i jest niezależny w swoich działaniach. Jego zadania i uprawnienia precyzuje decyzja (UE) 2020/655.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 z dnia 23 października 2018 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii i swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia rozporządzenia (WE) nr 45/2001 i decyzji nr 1247/2002/WE, Dz.U. L 295 z 21.11.2018, s. 39−98

Decyzja Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2020/655 z dnia 5 maja 2020 r. przyjmująca zasady wykonawcze w zakresie ochrony danych w Europejskim Banku Centralnym i uchylająca decyzję EBC/2007/1 (EBC/2020/28), Dz.U. L 152 z 4.5.2007, s. 13−20.

Przeciwdziałanie nadużyciom finansowym na szczeblu UE

W roku 1999 w celu nasilenia walki z nadużyciami finansowymi, korupcją i inną nielegalną działalnością szkodliwą dla interesów finansowych Wspólnot Europejskich Parlament Europejski i Rada UE przyjęły rozporządzenie (WE) nr 1073/1999 dotyczące dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (Office Européen de Lutte Anti-Fraude – OLAF), tzw. rozporządzenie w sprawie OLAF‑u. Przewiduje ono, że w przypadku podejrzeń o nadużycia finansowe ten urząd może prowadzić dochodzenia wewnętrzne w instytucjach, organach, urzędach i agencjach UE.

Środki przeciwdziałania nadużyciom finansowym przyjęte przez EBC

Decyzja EBC w sprawie zasad dotyczących dochodzeń prowadzonych przez OLAF: 3 czerwca 2004 Rada Prezesów EBC przyjęła decyzję EBC/2004/11 w sprawie warunków prowadzenia przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych dochodzeń w Europejskim Banku Centralnym w związku z zapobieganiem nadużyciom finansowym, korupcji oraz innym bezprawnym działaniom przynoszącym szkodę interesom finansowym Wspólnot Europejskich oraz w sprawie zmiany warunków zatrudnienia pracowników EBC. Decyzja weszła w życie 1 lipca 2004. Jej uzupełnieniem było porozumienie administracyjne między Europejskim Bankiem Centralnym a Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych z 16 czerwca 2016 (dostępne tylko po angielsku), zawarte w celu usprawnienia współpracy EBC z OLAF‑em.

• Decyzja EBC z dnia 3 czerwca 2004 r. w sprawie warunków prowadzenia przez Europejski Urząd do spraw Zwalczania Nadużyć Finansowych dochodzeń w Europejskim Banku Centralnym w związku z zapobieganiem nadużyciom finansowym, korupcji oraz innym bezprawnym działaniom przynoszącym szkodę interesom finansowym Wspólnot Europejskich oraz w sprawie zmiany warunków zatrudnienia pracowników EBC (EBC/2004/11)

Poprzedni program EBC dotyczący przeciwdziałania nadużyciom finansowym

Rada Prezesów nie kwestionowała wcześniej potrzeby zdecydowanego przeciwdziałania nadużyciom finansowym, natomiast uważała, że niezależny status i zadania statutowe EBC wykluczają stosowanie wobec niego przepisów rozporządzenia w sprawie OLAF‑u. Zamiast tego w dniu 7 października 1999 Rada przyjęła odrębną decyzję EBC/1999/5 w sprawie zapobiegania nadużyciom finansowym. Przewidywała ona stworzenie kompleksowego programu przeciwdziałania nadużyciom, nad którym ostateczną kontrolę miał sprawować niezależny Komitet ds. Przeciwdziałania Nadużyciom Finansowym.

Komisja Europejska, przy poparciu Królestwa Niderlandów, Parlamentu Europejskiego i Rady UE, zakwestionowała stanowisko Rady Prezesów (sprawa C‑11/00). W dniu 10 lipca 2003 Europejski Trybunał Sprawiedliwości rozstrzygnął sprawę na korzyść skarżących i unieważnił decyzję EBC/1999/5.

W orzeczeniu Trybunału jednoznacznie zaliczono EBC do „ram instytucjonalnych Wspólnoty”. Stwierdzono zarazem, że intencją ustawodawcy było zapewnienie EBC niezależności w wykonywaniu powierzonych mu zadań, ale ta niezależność nie miała oznaczać całkowitego wydzielenia EBC z porządku instytucjonalnego Wspólnoty ani też zwolnienia go z wszystkich przepisów prawa wspólnotowego. To stanowisko jest zgodne z podejściem EBC. Stosowanie rozporządzenia w sprawie OLAF‑u nie powinno naruszać niezależności EBC w realizacji powierzonych mu zadań.

W okresie swojej działalności Komitet EBC ds. Przeciwdziałania Nadużyciom Finansowym przedstawił następujące raporty roczne ze swojej działalności:

• Decyzja EBC z dnia 3 czerwca 2004 r. w sprawie warunków prowadzenia przez Europejski Urząd do spraw Zwalczania Nadużyć Finansowych dochodzeń w Europejskim Banku Centralnym w związku z zapobieganiem nadużyciom finansowym, korupcji oraz innym bezprawnym działaniom przynoszącym szkodę interesom finansowym Wspólnot Europejskich oraz w sprawie zmiany warunków zatrudnienia pracowników EBC (EBC/2004/11)
• Raport roczny z działalności Komitetu Europejskiego Banku Centralnego ds. Przeciwdziałania Nadużyciom Finansowym za okres od marca 2002 do stycznia 2003, maj 2003
• Raport roczny z działalności Komitetu Europejskiego Banku Centralnego ds. Przeciwdziałania Nadużyciom Finansowym za okres od stycznia 2001 do lutego 2002, maj 2002
• Odpowiedź Europejskiego Banku Centralnego na Raport roczny Komitetu ds. Przeciwdziałania Nadużyciom Finansowym, maj 2002
• Raport roczny z działalności Komitetu Europejskiego Banku Centralnego ds. Przeciwdziałania Nadużyciom Finansowym za okres od stycznia 2000 do stycznia 2001, 26 stycznia 2001
• Załącznik 1: Regulamin (dostępny tylko po angielsku)
• Załącznik 2: Decyzja w sprawie zapobiegania nadużyciom finansowym (dostępna tylko po angielsku)