European Central Bank - eurosystem
Opcje wyszukiwania
Podstawy Media Warto wiedzieć Badania i publikacje Statystyka Polityka pieniężna €uro Płatności i rynki Praca
Podpowiedzi
Kolejność

Co to są stopy procentowe i czym różni się stopa nominalna od realnej?

25 maja 2016

Stopa procentowa wskazuje, ile zapłacimy za kredyt lub zarobimy na oszczędnościach

Oprocentowanie wskazuje, ile zapłacimy za kredyt lub zarobimy na oszczędnościach. Innymi słowy, kiedy zaciągamy kredyt bankowy, od stopy procentowej zależy, jakie będziemy płacić odsetki. Natomiast kiedy zakładamy lokatę, czyli niejako udzielamy pożyczki bankowi, stopa procentowa określa, ile pieniędzy za to dostaniemy.

Tak więc stopa procentowa to koszt lub przychód wyrażony jako odsetek kwoty pożyczonej od banku lub w nim ulokowanej.

Ekonomiści rozróżniają nominalną i realną stopę procentową. Na czym polega różnica i jakie to ma znaczenie w praktyce?

Nominalna stopa procentowa

Stopa nominalna to ustalona stawka, po której np. właściciel nieruchomości spłaca kredyt hipoteczny, a posiadaczowi lokaty są wypłacane odsetki. Stopa nominalna określa więc, ile zapłacą kredytobiorcy i ile zarobią oszczędzający.

Realna stopa procentowa

Jednak dla kredytobiorców i oszczędzających ważna jest nie tylko kwota nominalna, lecz także to, ile dóbr można za nią kupić. Ekonomiści nazywają to siłą nabywczą pieniądza. Z upływem czasu siła nabywcza zwykle maleje, ponieważ ceny rosną w wyniku inflacji. Dopiero po uwzględnieniu inflacji można określić rzeczywisty koszt kredytu lub zwrot z oszczędności. Stopę realną oblicza się w następujący sposób:

Realna stopa procentowa = nominalna stopa procentowa − inflacja

Jak to działa w praktyce?

Oto przykład: wpłaciliśmy 1000 euro na roczną lokatę o oprocentowaniu nominalnym 2,5%. Po roku mamy zatem 1025 euro. Jeżeli jednak przez ten czas ceny wzrosły o 3%, to żeby kupić te same towary lub usługi, które rok wcześniej kosztowały 1000 euro, potrzeba teraz 1030 euro. Zatem realna stopa zwrotu w tym przypadku jest ujemna i wynosi −0,5%. Taka jest różnica między nominalną stopą procentową (2,5%) a stopą inflacji (3%).

Kształtowanie się nominalnych i realnych stóp procentowych w strefie euro

Realna stopa procentowa zależy od stopy nominalnej i stopy inflacji. Przykładowo na początku lat 80. średnia nominalna stopa procentowa w strefie euro była wysoka, ale także inflacja utrzymywała się na wysokim poziomie. Dlatego średnia stopa realna była niska. Poniższy wykres przedstawia średni poziom realnego i nominalnego oprocentowania krótkoterminowych depozytów bankowych w krajach strefy euro oraz stopę inflacji od 1981 roku.

Uwaga: Wartości wyrażone w procentach. Źródła: Eurostat, EBC, krajowe banki centralne, szacunki EBC.