European Central Bank - eurosystem
Zoekopties
Home Media Explainers Onderzoek & publicaties Statistieken Monetair beleid De euro Betalingsverkeer & markten Werken bij de ECB
Suggesties
Sorteren op
Fabio Panetta
Member of the ECB's Executive Board
  • TOESPRAAK

De digitale euro: ons geld, altijd en overal

Inleidende verklaring door Fabio Panetta, directielid van de ECB, voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement

Brussel, 23 januari 2023

Ons onderzoek naar een digitale euro begon meer dan een jaar geleden.

Vanaf dag één is nauwe betrokkenheid van het Europees Parlement bij de onderzoeksfase een prioriteit geweest voor de ECB.

In de loop van 2022 hebben we in deze Commissie regelmatig belangrijke ontwerpopties besproken.[1] Dankzij uw inzichten, die een waardevolle bijdrage aan ons werk hebben geleverd, en de feedback van andere publieke en particuliere belanghebbenden[2] hebben we gestaag vooruitgang geboekt.

Deze interactie is van essentieel belang om ervoor te zorgen dat publiek geld beantwoordt aan de voorkeuren en behoeften van burgers en bedrijven in een voortdurend evoluerend digitaal landschap.

Het betalingsgedrag verandert in een ongekend tempo: de afgelopen drie jaar is het aandeel van contante betalingen in het eurogebied teruggelopen van 72% naar 59% en digitaal betalen wordt steeds populairder.[3] In Nederland en Finland, bijvoorbeeld, wordt bij slechts een vijfde van alle transacties met contant geld betaald. Tegelijkertijd waarderen mensen de mogelijkheid om met publiek geld te betalen. De meesten vinden het belangrijk of zeer belangrijk om altijd die keuze te hebben.

Doordat met een digitale euro publiek geld ook in digitale vorm beschikbaar komt, zou deze tegemoetkomen aan de toenemende voorkeur voor elektronisch betalen. Samen met contant geld zou een digitale euro de Europeanen toegang bieden tot betaalmiddelen waarmee ze overal in het eurogebied kosteloos kunnen betalen. Gemakkelijke toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid zouden het succes van de digitale euro en financiële inclusie ondersteunen.

In mijn betoog van vandaag zal ik het hebben over hoe de digitale euro ertoe kan bijdragen dat we ons geld altijd en overal in het eurogebied kunnen gebruiken.[4]

Ik zal mijn uiteenzetting afsluiten met de werkagenda voor 2023, het jaar waarin we onze onderzoeksfase afronden en de Europese Commissie haar wetgevingsvoorstel zal indienen.[5]

Een handige digitale betaaloplossing die mensen controle geeft over hun geld

De ECB loopt voorop onder de centrale banken bij het ontwerpen van geavanceerde digitale betaaloplossingen, zowel voor retail- als voor wholesaletransacties.[6]

Betalingen horen bij het dagelijks leven: gewoonlijk hebben we allemaal minstens één betaalmiddel bij ons, zij het muntstukken, bankbiljetten, een creditcard of een smartphone.

Onze prioriteit voor het digitale europroject is altijd duidelijk geweest: het vrijwaren van de rol van centralebankgeld bij retailbetalingen door een extra betaalmogelijkheid met publiek geld aan te bieden, ook waar dit vandaag niet mogelijk is, zoals bij e-commerce.

De digitale euro zou niet in de plaats komen van andere elektronische betaalmethoden, noch van contant geld, maar daarop juist een aanvulling vormen. Daardoor zouden we onze monetaire soevereiniteit vrijwaren en tegelijk de strategische autonomie van Europa versterken.

De initiële releases zouden vooral gericht zijn op het toegankelijk maken van de digitale euro voor ingezetenen van het eurogebied, namelijk consumenten, bedrijven, winkeliers en overheden.[7]

Een digitale euro moet overal in het eurogebied gemakkelijk toegankelijk en bruikbaar zijn, net zoals contant geld vandaag. We denken dat een betaalschema voor de digitale euro de beste oplossing zou zijn om dat te bereiken.[8] Aan de hand van een schema met gemeenschappelijke regels, standaarden en procedures kunnen intermediairs producten en diensten op basis van een digitale euro ontwikkelen.

Het schema zou er ook voor zorgen dat burgers altijd toegang hebben tot bepaalde basisdiensten, bij welke intermediair ze ook hun rekening of portemonnee hebben.[9]

De digitale euro zou een publiek goed zijn. Het zou dan ook logisch zijn dat de basisdiensten kosteloos zijn, bijvoorbeeld als de digitale euro wordt gebruikt om een andere persoon te betalen, net zoals bij contant geld.[10]

Maar naast de basisdiensten kunnen mensen ook gebruikmaken van eventuele aanvullende diensten die de deelnemende intermediairs op vrijwillige basis aanbieden.[11]

Voorwaardelijke (of programmeerbare) betalingen worden vaak genoemd als een van die innovatieve diensten. Er bestaat echter enige verwarring over deze term en dit kan aanleiding geven tot bezorgdheid.

Onze definitie van voorwaardelijke betalingen is dat mensen een automatische betaling kunnen goedkeuren als aan vooraf bepaalde voorwaarden van hun eigen keuze is voldaan.[12] Betalers zouden bijvoorbeeld een automatische betaling in digitale euro’s kunnen aanmaken voor de betaling van de huur.[13] Maar voor de begunstigden zou er geen beperking gelden op wat ze kunnen doen met het geld dat ze maandelijks ontvangen.

Volgens ons zijn onder toezicht staande intermediairs, die rechtstreeks in contact staan met de gebruikers, het best in staat om toepassingen voor voorwaardelijke betalingen en andere geavanceerde betalingsdiensten te identificeren.[14]

Maar laat me duidelijk zijn: de digitale euro wordt nooit programmeerbaar geld. De ECB stelt geen beperkingen aan waar, wanneer of aan wie mensen met digitale euro’s kunnen betalen. Dat zou neerkomen op een voucher. En centrale banken geven geld uit, geen vouchers.

We zijn ons ook bewust van de zorgen bij sommige mensen dat een digitale euro de vertrouwelijkheid van hun betalingsgegevens zou aantasten.

Als centrale bank stellen we voor dat we geen toegang hebben tot persoonsgegevens.[15]

Maar u als medewetgevers zult beslissen over het evenwicht tussen privacy en andere belangrijke beleidsdoelstellingen, zoals de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering, het voorkomen van belastingontduiking of het verzekeren van de naleving van sancties. Wij werken aan oplossingen waarmee de privacy door een goed ontwerp principieel gewaarborgd blijft, om mensen controle over hun betaalgegevens te geven.[16] Daarvoor werken we ook nauw samen met de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming en het Europees Comité voor gegevensbescherming.

Gemakkelijk en overal in het eurogebied de digitale euro gebruiken

Als publiek geld zou een digitale euro een Europees publiek goed zijn. Alle burgers en bedrijven moeten dus zonder belemmeringen toegang hebben tot een digitale euro en die kunnen gebruiken. Daarbij mag het geen rol spelen wie de intermediair is of in welke lidstaat ze zich bevinden.

Universele toegankelijkheid en bruikbaarheid zijn cruciaal om de rol van een digitale euro als monetair anker waar te maken en te voldoen aan de verwachtingen van de mensen. Uit feedback van burgers[17] is gebleken dat ze een betaalinstrument willen waarmee ze altijd kunnen betalen. Burgers betalen niet altijd met contant geld, maar willen wel altijd de mogelijkheid hebben om dat te doen. Dezelfde logica geldt voor een digitale euro.

Als medewetgevers kunt u regelgevingsmaatregelen vaststellen die ervoor zorgen dat de digitale euro algemeen voor betalingen wordt geaccepteerd en dat burgers ruime toegang hebben tot de digitale euro.

Deze twee factoren zijn cruciaal voor de digitale euro, maar er is meer nodig. Voor een brede aanvaarding zijn ook aantrekkelijke functionaliteiten en gebruiksvriendelijkheid essentieel.

Daarom willen we een digitale euro ontwerpen met online en offline functies. Zo kunnen we inspelen op uiteenlopende gebruikssituaties[18] en de gebruikers verschillende voordelen bieden. Een offline functionaliteit[19] zou bijvoorbeeld het privacyniveau van betalingen met contant geld kunnen benaderen. Het systeem zou ook veerkrachtiger worden, aangezien er geen internettoegang voor nodig is.

We denken ook aan twee mogelijkheden om een digitale euro gemakkelijk te kunnen gebruiken.

Ten eerste zouden onder toezicht staande intermediairs de digitale euro in hun eigen platforms kunnen integreren. Zo kunnen gebruikers gemakkelijk toegang krijgen tot de digitale euro via de bankapps en
-interfaces waarmee ze al vertrouwd zijn.

Ten tweede denkt het Eurosysteem aan een nieuwe app voor de digitale euro[20], die alleen door intermediairs uitgevoerde basisfuncties voor betalingen zou omvatten. Met de app zou je overal in het eurogebied terecht kunnen: de digitale euro zou altijd worden aanvaard en je zou ermee kunnen betalen.

De eerste releases omvatten waarschijnlijk contactloze betalingen, QR-codes en een gemakkelijke manier om online te betalen.[21] Naarmate de technologie zich ontwikkelt, kunnen in de toekomst andere betalingsvormen beschikbaar komen. Wat de hardware betreft, zouden mensen met mobiele telefoons, fysieke kaarten of eventueel andere apparaten zoals smartwatches kunnen betalen.

Om tot een gebruiksvriendelijke oplossing te komen, moeten alle marktpartijen samenwerken: consumentengroepen die de consumentenbehoeften het beste kennen, intermediairs die diensten zouden verlenen aan hun klanten en winkeliers die een gemakkelijke betaaloplossing willen aanbieden.

We zijn gestart met de werkzaamheden voor het rulebook van het schema voor de digitale euro[22], om te zorgen voor een geharmoniseerde en gebruiksvriendelijke oplossing die overal in het eurogebied werkt. [23]

De werkagenda voor 2023

Sta me toe af te ronden met de werkagenda voor de komende maanden.

We zetten onze onderzoeksfase in 2023 voort en blijven deze Commissie regelmatig bij onze werkzaamheden betrekken.[24]

Samen met de Europese Commissie analyseren we nog een mogelijk compensatiemodel voor de digitale euro. Tegelijkertijd bekijken we alle ontwerpopties om die in het voorjaar samen te brengen in een hoogwaardig ontwerp voor de digitale euro.

We leggen ook de laatste hand aan onze prototypes en[25] verzamelen input van de markt om een overzicht te krijgen van de opties voor het technisch ontwerp van mogelijke componenten en diensten in verband met de digitale euro.[26]

Ik zal al deze onderwerpen de komende maanden met u bespreken, voordat de Raad van Bestuur eventuele ontwerp- en distributieopties goedkeurt.

In het najaar eindigt onze onderzoeksfase. Pas dan zal de Raad van Bestuur van de ECB besluiten al dan niet naar de realisatiefase over te gaan.

Ik wil eens te meer benadrukken dat de overgang naar de realisatiefase niet betekent dat de digitale euro er komt. In deze fase zouden we de benodigde technische oplossingen en operationele regelingen uitwerken en testen waarmee we uiteindelijk een digitale euro tot stand kunnen brengen en distribueren, mocht dat besluit worden genomen.

Een mogelijk besluit van de Raad van Bestuur om een digitale euro uit te geven wordt in een later stadium genomen, en ook pas nadat het Parlement en de Raad van de EU de wetgevingshandeling hebben goedgekeurd.

Het project van de digitale euro is een echt Europees initiatief. En het is meer dan een technisch project: het heeft een duidelijke politieke dimensie met ruime maatschappelijke implicaties. Alle Europese beleidsmakers moeten dus hun rol spelen, allemaal met onze eigen opdrachten en mandaten. En we moeten ons altijd verzekeren van brede steun van de Europese burgers.

Ik kijk dan ook uit naar verdere vruchtbare samenwerking met de Europese medewetgevers en ik verbind me er persoonlijk toe onze regelmatige uitwisselingen in deze Commissie voort te zetten.

Graag beantwoord ik nu uw vragen.

  1. Zie ECB (2022), Progress on the investigation phase of a digital euro, september; ECB (2022), Progress on the investigation phase of a digital euro – second report, december; en ECB (2022), Letter from Fabio Panetta to Ms Irene Tinagli on progress on the investigation phase of a digital euro. Het eerste verslag heeft onder meer betrekking op het overmakingsmechanisme, privacy en instrumenten om het bedrag aan digitale euro’s in omloop te controleren. In het tweede verslag komen de rol van intermediairs, een afwikkelingsmodel, het opnemen en afstorten van digitale euro’s en het distributiemodel aan bod.

  2. Nadere informatie over de betrokkenheid van belanghebbenden en het projectbeheer is beschikbaar op de website van de ECB.

  3. ECB (2022), Study on the payment attitudes of consumers in the euro area (SPACE), december. Zie voor meer informatie ook ECB (2023) ‘Digital euro – stocktake’, presentatie aan de Eurogroep, 16 januari.

  4. Panetta, F. (2022), ‘Voortbouwen op onze sterke punten: de rol van de publieke en de private sector in het ecosysteem van de digitale euro’, inleidende verklaring voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement, Brussel, 29 september.

  5. Nadere informatie over dit voorstel is te vinden op de website van de Europese Commissie.

  6. De afgelopen jaren heeft het Eurosysteem gewerkt aan een nieuw geconsolideerd TARGET-platform, een complexe infrastructuur die de markt verbeterde en gemoderniseerde diensten zou aanbieden. Daarnaast is een onderpandbeheersysteem van het Eurosysteem (Eurosystem Collateral Management System – ECMS) ontwikkeld ter vereenvoudiging van procedures waarbij meerdere rechtsgebieden betrokken zijn, zoals bij de inzet van grensoverschrijdend onderpand. Het Eurosysteem wil er eveneens voor zorgen dat TARGET-diensten bestand blijven tegen cyberdreigingen en gaat na hoe de behoeften van wholesalegebruikers van afwikkelingsdiensten kunnen veranderen, en of nieuwe technologieën de afwikkeling in wholesale digitaal centralebankgeld efficiënter en veiliger kunnen maken. Het Eurosysteem heeft met name het potentieel van de distributed-ledgertechnologie (DLT) onderzocht, en de mate waarin die technologie zijn dienstverlening zou kunnen verbeteren. Zie ook Panetta, F. (2022), ‘Demystifying wholesale central bank digital currency’, toespraak tijdens het symposium over ‘Payments and Securities Settlement in Europe – today and tomorrow’ georganiseerd door de Deutsche Bundesbank, Frankfurt am Main, 26 september.

  7. Ook niet-ingezetenen, onder wie bezoekers, kunnen toegang hebben tot de eerste uitgiften van de digitale euro, op voorwaarde dat ze een rekening hebben bij een aanbieder van betalingsdiensten in het eurogebied. Bij latere uitgiften kunnen personen en bedrijven in de Europese Economische Ruimte (EER) en een aantal derde landen toegang krijgen. Permanente toegang moet altijd gebaseerd zijn op een overeenkomst met de autoriteiten van dat rechtsgebied.

  8. Panetta, F. (2022), ‘Voortbouwen op onze sterke punten: de rol van de publieke en de private sector in het ecosysteem van de digitale euro’, inleidende verklaring voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement, Brussel, 29 september.

  9. De basisdiensten voor gebruikers zijn onder meer gebruikersbeheer (openen en afsluiten van een rekening, aan- en afmelding van gebruikers, ken-uw-klantcontroles, beheer van betaalinstrumenten, koppeling van digitale eurotegoeden aan een rekening bij een commerciële bank en processen voor het levenscyclusbeheer van gebruikers), liquiditeitsbeheer (opnemen, afstorten en overloopfuncties) en transactiebeheer (initiatie, authenticatie en berichten over bevestiging of afwijzing). Zie voor meer informatie Euro Retail Payments Board (2022), Core, optional and value- added services for the digital euro, december.

  10. Zie ECB (2020), Report on a digital euro, oktober. De omvang van de basisdiensten in digitale euro’s moet nog worden vastgelegd, maar moet vergelijkbaar zijn met de basisdiensten die kredietinstellingen in het kader van de richtlijn betaalrekeningen moeten verlenen. Denk bijvoorbeeld aan het kosteloos openen van portemonnees of rekeningen in digitale euro’s, betalingen tussen particulieren en het opnemen en afstorten van digitale euro’s bij portemonnees en rekeningen.

  11. Voorbeelden van deze aanvullende diensten zijn (i) een rekeninginformatiedienst, waarmee een derde partij informatie over de digitale euro zou kunnen opnemen in de rekeninginformatiediensten die ze zelf aanbiedt, zodat gebruikers op elk moment een algemeen overzicht kunnen krijgen van hun financiële situatie bij verschillende intermediairs; (ii) periodieke betalingen die de betaling van doorlopende diensten vergemakkelijken (bijv. elektriciteitsrekeningen of digitale abonnementen); (iii) betalingen op basis van gebruik via voorafgaande goedkeuring, voor situaties waarbij het te betalen bedrag onbekend is, maar geld wordt gereserveerd tot de consument het uiteindelijke bedrag goedkeurt (bijv. bij betaling voor benzine in een tankstation); en (iv) een betalingsinitiatiedienst, waarmee betalingsdienstaanbieders die geen digitale-eurorekeningen voor eindgebruikers aanhouden een betaling kunnen initiëren.

  12. Het is echter altijd aan de gebruikers om te beslissen of ze gebruik willen maken van voorwaardelijke betalingen en, zo ja, welke voorwaarden ze op hun betalingen willen toepassen.

  13. Andere voorbeelden van voorwaardelijke betalingen zijn (i) ‘betaling bij levering’, waarbij de betalingsinstructie wordt geïnitieerd door een andere partij dan de betaler of de begunstigde, bijvoorbeeld de postdienst die verantwoordelijk is voor de levering van een product dat de betaler online heeft gekocht; (ii) automatische vergoeding, wanneer bij de verkoop van een gesubsidieerd product door de winkelier automatisch een verzoek tot betaling van het gesubsidieerde bedrag wordt gestuurd naar het bedrijf of de autoriteit die de subsidie verleent; of (iii) betalen per gebruik (zie voetnoot 11).

  14. Het Eurosysteem kan de door de markt gestuurde ontwikkeling van deze diensten ondersteunen via normen in het rulebook van het schema en/of door te voorzien in de noodzakelijke achterliggende functionaliteiten die het leveren van dergelijke diensten door intermediairs mogelijk maken. Zo kan het reserveren van tegoeden in digitale euro’s mogelijk worden gemaakt in de achterliggende infrastructuur.

  15. Voor meer informatie over de fundamentele privacy-opties, zie Panetta, F. (2022), ‘Een digitale euro ten dienste van het publiek: het juiste evenwicht vinden’, inleidende verklaring voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement, Brussel, 30 maart en ECB (2022), ‘Digital euro – Privacy options’, presentatie aan de Eurogroep, 4 april.

  16. Ibid.

  17. Deze feedback geldt zowel voor een digitale euro als voor contant geld. Zie Kantar Public (2022), Study on New Digital Payment Methods, maart, en ECB (2022), Study on the payment attitudes of consumers in the euro area (SPACE), december.

  18. Zie voor meer informatie over mogelijke toepassingen: Panetta, F. (2022), ‘Een digitale euro ten dienste van het publiek: het juiste evenwicht vinden’, inleidende verklaring voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement, Brussel, 30 maart.

  19. Offline betalingen zijn betalingen waarbij de betaler en de begunstigde niet met het internet verbonden zijn en zich fysiek in elkaars nabijheid moeten bevinden, zoals bij contante betalingen. Met een offline functionaliteit zouden aangehouden tegoeden, saldi en transactiebedragen voor iedereen onbekend blijven, behalve voor de gebruiker. De Uniewetgever zal ervoor moeten zorgen dat dit in de wetgeving mogelijk wordt gemaakt.

  20. Een app voor het eurogebied met een homogene ‘look and feel’ zou een gestandaardiseerde benadering vergemakkelijken om eindgebruikers met intermediairs te verbinden. Met de app zouden intermediairs betalingen voor prioritaire gebruikstoepassingen kunnen initiëren. De onderliggende doelstelling van het beschikbaar stellen van een dergelijke app is de markt de minimaal vereiste ontwikkeling te bieden. Zo zorgen we ervoor dat intermediairs – ook de kleinere die mogelijk niet de investeringskosten voor een eigen betalingsinterface willen dragen – hun rol in de distributie van de een digitale euro blijven spelen. De app zou ook tegemoetkomen aan de door consumentenverenigingen en in marktonderzoeken naar voren gebrachte voorkeuren van bepaalde eindgebruikers die zich hebben uitgesproken voor een onafhankelijk toegangskanaal waarin basisfuncties beschikbaar zijn. Zie bijvoorbeeld de feedback van consumentenverenigingen bij de vierde technische ERPB-sessie over de digitale euro. De tweeledige aanpak van een geïntegreerde optie plus een app voor de digitale euro zou de beste resultaten opleveren voor de eindgebruikers, aangezien ze meer keuze zouden hebben. Dat geldt ook voor intermediairs, die geïntegreerde oplossingen kunnen ontwikkelen en klanten aantrekken via diensten met toegevoegde waarde en tegelijk een snelle doorlooptijd naar de markt voor de digitale euro zouden garanderen. Dit zou ook de positie van de digitale euro versterken als een betaaloplossing die de beleidsdoelstelling van het monetair anker en het pan-Europees bereik ondersteunt.

  21. Wat de technologische mogelijkheden voor het initiëren van betalingen betreft, heeft de ECB gekeken naar specifieke ideeën om te voorzien in de prioritaire gebruikstoepassingen en ook te voldoen aan de belangrijkste doelstellingen voor de digitale euro. De ECB zou prioriteit geven aan het gebruik van QR-codes voor alle gebruikstoepassingen (peer-to-peer, e-commerce en verkooppunt), ‘alias/proxy’-functionaliteit voor peer-to-peer- en e-commerce (met inbegrip van app-to-app-doorsturing) en NFC (near field communication) voor het verkooppunt.

  22. Zoals meegedeeld in een brief aan mevrouw Irene Tinagli, heeft de ECB in december 2022 een rulebook manager benoemd. De ECB heeft in januari 2023 ook een oproep voor marktdeelnemers gepubliceerd om deel te nemen aan de Rulebook Development Group. Deze groep moet het opstellen van het rulebook voor het schema ondersteunen, marktinput verzamelen en het sectorperspectief tot uiting brengen.

  23. Panetta, F. (2022), ‘Voortbouwen op onze sterke punten: de rol van de publieke en de private sector in het ecosysteem van de digitale euro’, inleidende verklaring voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement, Brussel, 29 september.

  24. Zie ECB (2022), Letter from Fabio Panetta to Ms Irene Tinagli on progress on the investigation phase of a digital euro.

  25. De ontwikkeling van een prototype is een kwestie van al doende leren in een experimentele omgeving. De ECB test in hoeverre het mogelijk is om de achterliggende functionaliteiten van het Eurosysteem – namelijk de afwikkelingsinfrastructuur die op de achtergrond werkt om overboekingen en posities in digitale euro te registreren – soepel te integreren in de bestaande betaaloplossingen voor het grote publiek. Zoals vermeld in een brief aan mevrouw Irene Tinagli heeft de ECB in december 2022 een technisch introductiepakket gepubliceerd en dit beschikbaar gesteld aan alle bedrijven in het eurogebied. De ECB zal in het tweede kwartaal van 2023 ook verslag uitbrengen over de bevindingen van de prototypefase.

  26. Zoals vooraf aangekondigd in een brief aan mevrouw Irene Tinagli nodigt de ECB de betrokken partijen uit deel te nemen aan marktonderzoek om de opties voor het technische ontwerp van mogelijke componenten en diensten in verband met de digitale euro te beoordelen. Deelname aan het marktonderzoek wordt niet vergoed en zal geen invloed hebben op het in aanmerking komen voor toekomstige aanbestedingsprocedures in verband met een digitale euro of andere aanbestedingsprocedures. Evenmin houdt dit een voorselectie in voor een eventuele latere aanbesteding. De ECB wil de bevindingen van het marktonderzoek in het tweede kwartaal van 2023 bekendmaken.

CONTACT

Europese Centrale Bank

Directoraat-generaal Communicatie

Reproductie is alleen toegestaan met bronvermelding.

Contactpersonen voor de media