Interview met De Standaard en La Libre Belgique

Interview met Luis de Guindos, vicepresident van de ECB, door Ruben Mooijman en Ariane van Caloen op 23 november 2023

29 november 2023

Het interview is in het Engels afgenomen en is vertaald naar het Nederlands en het Frans. In het geval van tegenstrijdigheden tussen de verschillende versies, is de Engelse versie leidend.

De banken hebben hun winsten zien stijgen. Veel mensen vinden dat ze te hoog zijn. Bent u het daarmee eens?

De winstgevendheid van de banken is sterk verbeterd. Door de gestegen rente zijn hun rentemarges toegenomen. Het rendement op eigen vermogen bedraagt nu meer dan 10 procent. Om u een idee te geven: in 2019 was dat nog 4 procent. Een duidelijke verbetering dus. Toch is dit een soort gezichtsbedrog. Het gaat immers om een verbetering op korte termijn. Op de lange termijn verwachten we dat de winstgevendheid opnieuw zal dalen. Waarom? Er zijn een aantal factoren. Ten eerste is er de vertragende economie, die zal leiden tot meer wanbetalingen en een afname van de activakwaliteit (waardoor een deel van de bankleningen misschien niet terugbetaald zal worden, nvdr). Ten tweede: de banken zullen meer moeten betalen voor het aantrekken van deposito’s. Op termijnrekeningen bijvoorbeeld is de rente al flink gestegen. De obligaties die banken zelf uitgeven zullen ook een hogere vergoeding vergen. De kosten van bankfinanciering nemen dus toe. En ten slotte, een factor die vaak over het hoofd wordt gezien: de vraag naar krediet daalt. Als je dat allemaal samenlegt, zie je dat de hoge winstgevendheid van de banken niet houdbaar is. De financiële markten zijn daar trouwens al van overtuigd, want de waarderingen van bankaandelen wijzen helemaal niet op hoge winstverwachtingen.

Er is veel te doen geweest over de spaarrentes. Politici nemen initiatieven om de banken tot hogere rentes te bewegen. Een goed idee?

Als de ECB de rente verhoogt, geldt dat voor kredietnemers en spaarders. De leenrente is gestegen en de verwachting is dat de vergoeding op spaargeld zal volgen. De vergoedingen op spaarboekjes moeten onze rentetarieven weerspiegelen. Dat is een onderdeel van de doorwerking van ons monetair beleid. Want als sparen aantrekkelijker wordt, zullen consumenten minder uitgeven, waardoor de vraag daalt. Dat is precies wat we beogen om de inflatie te verlagen. We zien nu inderdaad dat banken die renteverhoging uitstellen. Ze kunnen dat doen omdat er momenteel nog overvloedige liquiditeit beschikbaar is. Maar we nemen ook maatregelen om de overvloed aan liquiditeiten weg te werken. Dus die hogere rente op de spaarboekjes zal vroeg of laat werkelijkheid worden.

Ziet u op dit gebied verschillen tussen de lidstaten?

Ja, er zijn verschillen. In sommige landen zijn banken snel met het aanpassen van de rentetarieven op deposito’s, en in andere landen, zoals Spanje, lopen ze achter. De banksector in de eurozone verschilt ook wat betreft de manier waarop hypotheken worden verstrekt, of het nu gaat om variabele of vaste rentetarieven. De winstgevendheid van banken verbeterde met name in landen waar vooral kredieten tegen variabele rentetarieven worden verstrekt en de doorwerking van hogere beleidsrentes naar de deposito’s trager is verlopen.

En België?

Ik ken de Spaanse situatie omdat ik daar vandaan kom, maar we kijken naar de gemiddelden en ontwikkelingen in de eurozone als geheel.

Er gaan stemmen op om de vergoedingen aan te pakken die de banken krijgen op de deposito’s die ze bij de ECB parkeren. Bijvoorbeeld door de minimumreserves, die niet vergoed worden, op te trekken. Waarom gebeurt dat niet?

We hebben de vergoeding op de minimumreserves van banken inderdaad op 0 procent vastgesteld. De omvang van die reserves is tot nu toe niet veranderd of ter discussie gesteld. Ik weet dat sommige gouverneurs van centrale banken voorstander zijn van het verhogen ervan. Maar ons monetair beleid is erop gericht de inflatie terug naar het doel te brengen. Je kunt geen monetair beleid voeren op basis van winst- en verliesrekeningen.

De hoge rente heeft ook gevolgen voor de vastgoedmarkt. Wat is uw boodschap voor gezinnen die een huis willen kopen, maar nu tegen veel hogere rentelasten aankijken?

We voeren inderdaad een strakker rentebeleid, maar dat leidt waarschijnlijk ook tot een daling van de vastgoedprijzen. In sommige landen meer dan in andere, maar overal is een matiging van de prijsontwikkeling zichtbaar. Voor het commercieel vastgoed, zoals kantoren of winkels, is dat nog sterker het geval dan voor residentieel vastgoed, zoals woningen.

Vormen die ontwikkelingen een gevaar?

Ze kunnen gevolgen hebben voor de banken. Gelukkig zijn de banken minder blootgesteld aan commercieel vastgoed dan aan residentieel vastgoed. Commercieel vastgoed wordt vaker gefinancierd via andere wegen, zoals beleggingsfondsen. Maar binnen het financieel stelsel bestaat een hoge mate van onderlinge verbondenheid, dus we kijken naar het totaalplaatje.

Er zijn enorme investeringen nodig om woningen en andere gebouwen klimaatbestendig te maken. Die worden nu ook duurder door de hogere rente. Kan dat de klimaattransitie vertragen?

Het klopt dat er omvangrijke investeringen nodig zijn, maar ik denk dat die vooral gefinancierd moeten worden via subsidies en Europese fondsen zoals Next Generation EU. Dit is een zaak voor het begrotingsbeleid. Dat neemt niet weg dat het monetair beleid de rente bepaalt voor iedereen. Je kan geen onderscheid maken tussen verschillende doeleinden.

Er zijn ook andere effecten van het monetair beleid op de klimaattransitie. Sommige investeringen komen in het gedrang door de hogere financieringskosten. Om die reden zijn al verscheidene windmolenparken geschrapt.

De ECB schenkt veel aandacht aan het klimaatbeleid, maar het is voor ons een secundaire doelstelling. In het klimaatbeleid is de hoofdrol weggelegd voor de nationale overheden, die via belastingen en subsidies kunnen werken. We kunnen wel een bijdrage leveren, en dat doen we ook. Bijvoorbeeld door in onze portefeuille van bedrijfsobligaties voorrang te geven aan klimaatvriendelijke bedrijven. Dit is een kleine bijdrage, maar het geeft een duidelijk signaal af in het gevecht tegen klimaatverandering.

De ECB bereidt de invoering voor van de digitale euro. Waarom is die nodig?

Het is een digitaal verlengstuk van de gewone, fysieke euro zoals we die nu kennen in de vorm van bankbiljetten. Nu de wereld digitaliseert, moeten we daarop inspelen. De digitale euro van de centrale bank zou een betaalmiddel worden, zoals bankbiljetten. En net als bij bankbiljetten krijg je dus geen rente uitgekeerd op tegoeden in digitale euro’s. De digitale euro zou de fysieke euro niet vervangen, wel aanvullen. Het zou een extra manier worden om betalingen te verrichten.

Wat is het voordeel voor de consument boven wat er al bestaat aan digitale betaalmiddelen?

Hoe meer alternatieven er zijn, hoe beter voor de consument. Het zal een gratis betaalmiddel worden, en het verhoogt de autonomie van de eurozone. Ik ben ervan overtuigd dat de voordelen zullen opwegen tegen de kosten.

Europa is van plan om de opbrengsten van de Russische tegoeden die geblokkeerd zijn bij Euroclear, in te zetten voor de wederopbouw van Oekraïne. De ECB is daar kritisch over. Kunt u uitleggen waarom?

Laat me eerst duidelijk stellen dat de ECB er voorstander van is om Oekraïne op alle mogelijke manieren te helpen en te ondersteunen. Maar over het inzetten van dividenden en interesten uit de geblokkeerde tegoeden hebben we een duidelijk standpunt. Ten eerste: dit moet een beslissing zijn die wereldwijd gedragen wordt, en bij voorkeur door alle leden van de G7. Daarnaast moeten we voorzichtig zijn, omdat er reputatieschade kan optreden. We moeten verder kijken dan dit conflict alleen, en er kunnen implicaties zijn voor de euro als veilige munt. De euro is de op een na belangrijkste munteenheid ter wereld, en we moeten aandacht hebben voor de reputatie ervan op lange termijn. Ik denk dat er andere wegen zijn om de wederopbouw van Oekraïne te financieren.

In België is de oprichting van de ethische bank NewB erg moeilijk geweest. Is de drempel om nieuwe banken op te richten in de eurozone niet te hoog?

Buiten het wettelijk kader en de kapitaalvereisten zijn er geen beperkingen of limieten om nieuwe banken op te richten. Gezien de relatief zwakke winstvooruitzichten staan investeerders misschien niet te springen om hun geld in nieuwe banken te steken. Maar je kan wel de vraag stellen of er nog meer banken moeten komen. We zitten met een overbevolkt bankenlandschap. Misschien is het beter als er wat meer grensoverschrijdende consolidatie is in de bankensector. Dat zou de kostenstructuur verbeteren.

Een aantal landen, waaronder België en Nederland, worstelen met de manier waarop de inflatie wordt vastgesteld. Door de manier van meten wordt de werkelijke inflatie soms overschat, en soms onderschat. Is dat niet lastig voor de ECB, die de inflatie moet bestrijden?

Inderdaad zijn veranderingen in de manier waarop energieprijzen worden berekend tijdelijk van invloed op hoe het inflatiecijfer wordt gemeten. Maar dat is een zaak voor Eurostat, niet voor de ECB. En de veranderingen zijn ervoor bedoeld om de nauwkeurigheid van de inflatiemeting voor de toekomst te verbeteren. Er vinden geregeld aanpassingen plaats bij de samenstelling van de geharmoniseerde consumptieprijsindex (HICP). De discussie over wijzigingen in de methode geldt bijvoorbeeld ook bij de manier waarop de huizenprijzen al dan niet in het inflatiecijfer worden meegeteld. U weet dat dit een van de conclusies was van onze strategische evaluatie van het monetair beleid. Over dat onderwerp wisselen we informatie uit met Eurostat en werken we samen om de HICP te verbeteren. Maar over de meting van de energieprijzen niet, want dat is een statistische keuze over hoe de prijsindex per land wordt samengesteld.