Συνέντευξη στην εφημερίδα Φιλελεύθερος

Συνέντευξη της Christine Lagarde, Προέδρου της ΕΚΤ, στη Θεανώ Θειοπούλου, η οποία δημοσιεύθηκε στις 27 Μαρτίου 2022

26 Μαρτίου 2022

Πιστεύετε ότι η αντίδραση της Ευρώπης στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι αρκετά σθεναρή;

Θα ήθελα πρώτα απ’ όλα να εκφράσω τη βαθύτατη θλίψη μου για τη συνεχιζόμενη απώλεια τόσο πολλών ανθρώπινων ζωών ως αποτέλεσμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Με τις αποφάσεις που έλαβαν, οι κυβερνήσεις της ΕΕ καταδεικνύουν σαφώς την αποφασιστικότητά τους να αντιδράσουν σε αυτήν την αποτρόπαια επίθεση καθώς και την αλληλεγγύη τους προς τον ουκρανικό λαό. Είναι κρίσιμο οι κυρώσεις να εφαρμοστούν αποτελεσματικά, και η ΕΚΤ κάνει ό,τι χρειάζεται από την πλευρά της. Αν και δεν εμπίπτει στην εντολή μας να αξιολογούμε και να επιβάλλουμε τη συμμόρφωση των τραπεζών με τις διάφορες κυρώσεις, συνεργαζόμαστε με τις αρμόδιες ευρωπαϊκές και εθνικές αρχές προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι οι τράπεζες έχουν μια ξεκάθαρη εικόνα για το πώς θα πρέπει να εφαρμόσουν τις κυρώσεις.

Ενώ ήμασταν έτοιμοι να αφήσουμε πίσω μας την πανδημία, βρισκόμαστε τώρα αντιμέτωποι με μια νέα κρίση λόγω του πολέμου. Πόσο μπορεί αυτή να βλάψει ή να καθυστερήσει την οικονομική ανάκαμψη που εξελισσόταν παγκοσμίως και τι κίνδυνος ύφεσης υπάρχει για τη ζώνη του ευρώ αν ο πόλεμος συνεχιστεί;

Ο πόλεμος αναμένεται να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην παγκόσμια οικονομία και ιδίως στην ευρωπαϊκή οικονομία λόγω της εγγύτητας της Ευρώπης με τη Ρωσία και της εξάρτησής της από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Είναι πιθανόν να μειώσει τον ρυθμό ανάπτυξης της ζώνης του ευρώ και να ωθήσει τον πληθωρισμό προς τα πάνω βραχυπρόθεσμα μέσω της ανόδου των τιμών της ενέργειας και των βασικών εμπορευμάτων, των επιπτώσεων στην εμπιστοσύνη και της διατάραξης του διεθνούς εμπορίου. Φυσικά, ο συνολικός αντίκτυπος θα εξαρτηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από το πόσο θα διαρκέσει ο πόλεμος.

Το βασικό σενάριο των προβολών μας, που περιλαμβάνει αρχική αξιολόγηση των επιπτώσεων του πολέμου, δεν προβλέπει ύφεση, δεδομένου ότι η αγορά εργασίας της ζώνης του ευρώ είναι ισχυρή και η πανδημία υποχωρεί. Σύμφωνα με τις προβολές, η οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμό 3,7% φέτος και 2,8% το 2023. Ωστόσο, δεδομένης της σημαντικής αβεβαιότητας, οι εμπειρογνώμονες της ΕΚΤ έχουν εκπονήσει δύο εναλλακτικά σενάρια: ένα δυσμενές και ένα ακραίο. Στο δυσμενές σενάριο ο ρυθμός ανάπτυξης μπορεί να υποχωρήσει και να φθάσει έως και 2,3% το 2022. Όμως οι εκτιμήσεις αυτές χαρακτηρίζονται από μεγάλη αβεβαιότητα.

Υπάρχει όμως κίνδυνος στασιμοπληθωρισμού; Θα μπορούσε η οικονομία της ζώνης του ευρώ να μείνει στάσιμη;

Μέχρι στιγμής, τα εισερχόμενα στοιχεία δεν υποδηλώνουν σημαντικό κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού. Το προϊόν της ζώνης του ευρώ επέστρεψε στο προ της κρίσης επίπεδό του, η ανάπτυξη συνεχίζεται και η αγορά εργασίας διατηρείται ισχυρή. Βραχυπρόθεσμα, η έξαρση του πληθωρισμού οφείλεται σε παράγοντες που σχετίζονται με την πανδημία, οι οποίοι έχουν ενταθεί προσφάτως λόγω των διαταράξεων που έχει προκαλέσει ο πόλεμος στις τιμές της ενέργειας παγκοσμίως.

Πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, σε πολλά κράτη μέλη εκφράζονταν ολοένα εντονότερα αιτήματα για αύξηση των επιτοκίων και άσκηση πιο περιοριστικής νομισματικής πολιτικής για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού. Πιστεύετε ότι λόγω των εξελίξεων στην Ουκρανία αυτές οι αποφάσεις θα μετατεθούν χρονικά ή είναι πιθανό να δούμε υψηλότερα επιτόκια το 2022;

Όπως γνωρίζετε, οι αποφάσεις μας και η πορεία προς την εξομάλυνση της πολιτικής βασίζονται εξολοκλήρου στα διαθέσιμα στοιχεία. Οι ενδείξεις που παρέχουμε για τη μελλοντική εξέλιξη των επιτοκίων είναι πολύ σαφείς όσον αφορά τις συνθήκες που πρέπει να διαπιστώσουμε προτού εξετάσουμε το ενδεχόμενο αύξησης των επιτοκίων.

Υπό τις τρέχουσες συνθήκες, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, χρειαζόμαστε την ευχέρεια επιλογής στη νομισματική πολιτική μας. Αυτό αποτυπώνεται ξεκάθαρα στις τελευταίες αποφάσεις πολιτικής που λάβαμε τον Μάρτιο. Αναθεωρήσαμε την πορεία των καθαρών αγορών στοιχείων ενεργητικού και θα τις μειώσουμε σταδιακά το β΄ τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Δηλώσαμε ότι αν τα εισερχόμενα στοιχεία στηρίζουν την προσδοκία ότι οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές για τον πληθωρισμό δεν θα εξασθενήσουν ακόμη και μετά τη λήξη των καθαρών αγορών στοιχείων ενεργητικού, θα ολοκληρώσουμε τις εν λόγω αγορές το γ΄ τρίμηνο. Αντιθέτως, αν οι προοπτικές μεταβληθούν και οι συνθήκες χρηματοδότησης επιδεινωθούν κατά τρόπο μη συμβατό με τον στόχο μας, είμαστε έτοιμοι να αναθεωρήσουμε το χρονοδιάγραμμα των καθαρών αγορών στοιχείων ενεργητικού ως προς το μέγεθος ή και τη διάρκεια.

Εξακολουθούμε να παρακολουθούμε πολύ προσεκτικά τις υπάρχουσες αβεβαιότητες. Η προσαρμογή και διαμόρφωση των πολιτικών μας θα συνεχίσει να εξαρτάται από τα στοιχεία που λαμβάνουμε και να αντανακλά τη συνεχιζόμενη αξιολόγηση των προοπτικών που διενεργούμε. Θα προχωρήσουμε σε κάθε απαραίτητη ενέργεια προκειμένου να εκπληρώσουμε την εντολή για διατήρηση της σταθερότητας των τιμών και διαφύλαξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Πόσο πραγματικός είναι ο κίνδυνος να υλοποιηθεί το ακραίο σενάριο της ΕΚΤ για ρυθμό πληθωρισμού 7,1% το 2022;

Αυτό το σενάριο δεν αποτελεί το βασικό σενάριο των προβολών των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Επίσης, είναι σημαντικό να επισημάνω ότι, σύμφωνα με όλα τα σενάρια της ΕΚΤ, ο πληθωρισμός αναμένεται να υποχωρήσει και να διαμορφωθεί σε επίπεδα γύρω από τον στόχο μας του 2% το 2024.

Είχε η ΕΚΤ τη δυνατότητα να προβλέψει το τεράστιο πρόβλημα των πολύ υψηλών τιμών της ενέργειας ακόμη και πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία;

Η άνοδος των τιμών της ενέργειας είναι κυρίως αποτέλεσμα γεωπολιτικών εντάσεων, και δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί ο αντίκτυπος τέτοιων εντάσεων. Προσπαθούμε να λάβουμε υπόψη την υψηλή αβεβαιότητα που απορρέει από την τρέχουσα κατάσταση και γι’ αυτόν τον λόγο στις πιο πρόσφατες προβολές μας συμπεριλάβαμε και τα πιο αρνητικά σενάρια. Ένας άλλος παράγοντας που επηρέασε τις τιμές της ενέργειας ήταν οι ασυνήθιστες καιρικές συνθήκες, κάτι που επίσης δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί.

Είναι δυνατόν να μειωθεί η εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο, πετρέλαιο και άλλες πρώτες ύλες τα επόμενα χρόνια;

Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εργάζονται σκληρά για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τη ρωσική ενέργεια, αλλά αυτό είναι κάτι χρονοβόρο. Το 22% των εισαγωγών ενέργειας της ζώνης του ευρώ προέρχονται από τη Ρωσία. Αυτές οι εισαγωγές δεν μπορούν να αντικατασταθούν από τη μια στιγμή στην άλλη. Η ζώνη του ευρώ εξαρτάται επίσης σε πολύ μεγάλο βαθμό από άλλες ρωσικές πρώτες ύλες, όπως το νικέλιο, το κοβάλτιο και το βανάδιο. Η οικονομική εξάρτηση από εχθρικούς παράγοντες πράγματι αποτελεί ευπάθεια.

Η Κύπρος εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον ρωσικό τουρισμό και τις ρωσικές επιχειρηματικές δραστηριότητες. Κατά τη γνώμη σας, πόσο σοβαρός θα είναι ο αντίκτυπος του πολέμου στην κυπριακή οικονομία;

Ο πόλεμος θα επηρεάσει την κυπριακή οικονομία μέσω διαφόρων καναλιών. Οι αφίξεις από τη Ρωσία και την Ουκρανία αντιπροσώπευαν σχεδόν το 25% των συνολικών αφίξεων, γι’ αυτό οι πρωτοβουλίες των αρχών να υποκαταστήσουν και να διαφοροποιήσουν τις πηγές του τουρισμού αποτελούν μια σωστή προσέγγιση. Επίσης, δεδομένης της σπουδαιότητας της Κύπρου ως κέντρου ξένων άμεσων επενδύσεων από και προς τη Ρωσία, οι επαγγελματικές υπηρεσίες, όπως λογιστικές, συμβουλευτικές και νομικές υπηρεσίες, αναμένεται να επηρεαστούν και αυτές. Τέλος, η κυπριακή οικονομία θα επηρεαστεί από τις πληθωριστικές πιέσεις που ασκούν οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας λόγω της εξάρτησης της χώρας από τις εισαγωγές πετρελαίου για την παραγωγή ενέργειας.

Ωστόσο, γνωρίζετε πολύ καλά ότι κάθε πρόκληση αποτελεί και μια ευκαιρία. Η Κύπρος βρίσκεται στο ανατολικότερο και νοτιότερο άκρο της ΕΕ. Παρέχει ένα ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, την ασφάλεια του ευρώ ως νομίσματός της και λειτουργεί ως κόμβος επιχειρηματικών δραστηριοτήτων για την περιφέρεια της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής. Η χώρα σας έχει δείξει επανειλημμένως ότι είναι ευέλικτη και ότι μπορεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες και να αναδύεται πιο δυνατή.

Μετά την κρίση του 2013, το κυπριακό τραπεζικό σύστημα μείωσε σημαντικά τις καταθέσεις ρωσικών κεφαλαίων και τα ανοίγματα στη ρωσική αγορά. Πώς αξιολογείτε τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται τις αναταραχές που προκλήθηκαν από τον πόλεμο; Ο αντίκτυπος των κυρώσεων στις τράπεζες ήταν πιο σημαντικός σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ;

Τα άμεσα ανοίγματα του κυπριακού τραπεζικού τομέα προς τη ρωσική οικονομία είναι συνολικά σχετικά περιορισμένα και συνεχίζουν να μειώνονται. Η μείωση των κερδών που συνδέονται με χρεώσεις για συναλλαγές με κάρτες ή για εμβάσματα Ρώσων πελατών είναι επίσης περιορισμένη. Οι έμμεσες επιπτώσεις μέσω του τουρισμού είναι σημαντικές, όμως μπορούν να περιοριστούν χάρη στις προσπάθειες διαφοροποίησης των πηγών τουρισμού.

Θα ήθελα επίσης να αναφέρω ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος ως προς τη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, τη βελτίωση των θέσεων φερεγγυότητας και ρευστότητας και τη μείωση των αποθεμάτων προβληματικών στοιχείων ενεργητικού. Σήμερα, το κυπριακό τραπεζικό σύστημα είναι καλύτερα προετοιμασμένο να αντεπεξέλθει στην τρέχουσα κρίση. Την τελευταία φορά που βρέθηκα στην όμορφη χώρα σας, πριν από δέκα χρόνια, η κατάσταση φαινόταν εξαιρετικά δύσκολη. Ωστόσο, η Κύπρος βρίσκεται σε εντελώς διαφορετική θέση σήμερα, καθώς έχει αντιμετωπίσει αποτελεσματικά πολλά από τα προβλήματα που είχε στο παρελθόν.

Την Πέμπτη η τράπεζα RCB ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σε παύση των τραπεζικών εργασιών της και ότι θα επιστρέψει όλες τις καταθέσεις. Θα θέλατε να κάνετε κάποιο σχόλιο σε σχέση με αυτό;

Αυτή ήταν μια επιχειρηματική απόφαση και, ακολουθώντας την πάγια πολιτική της ΕΚΤ, δεν επιθυμώ να κάνω κάποιο σχόλιο για μεμονωμένο ίδρυμα. Το σημαντικό είναι ότι θα επιστραφούν όλες οι καταθέσεις. Κατά κάποιον τρόπο, αυτή η απόφαση περιορίζει εν μέρει την αβεβαιότητα και αναμένεται να ενισχύσει την εμπιστοσύνη στον κυπριακό τραπεζικό τομέα μεσοπρόθεσμα.