Τι είναι το σύστημα εγγύησης καταθέσεων;

11 Απριλίου 2018

Τα χρήματα που τηρούνται σε τράπεζα, π.χ. σε λογαριασμό ταμιευτηρίου, ονομάζονται καταθέσεις. Σύμφωνα με το επιχειρηματικό τους μοντέλο, οι περισσότερες τράπεζες χορηγούν αυτά τα χρήματα σε άλλους πελάτες, διατηρώντας ένα μικρό μόνο μέρος διαθέσιμο για αυτούς που επιθυμούν να κάνουν αναλήψεις. Προκειμένου να διασφαλίζουν ότι ένα μεγάλο μέρος αυτών των καταθέσεων είναι ασφαλές ακόμα και σε περίπτωση χρεοκοπίας τους, οι τράπεζες καταβάλουν εισφορές σε ένα ασφαλιστικό ταμείο, το οποίο είναι γνωστό ως «σύστημα εγγύησης καταθέσεων». Αυτό είναι σημαντικό για τη διαφύλαξη της εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα και για την αποτροπή των καταθετών από την ανάληψη χρημάτων ταυτόχρονα σε περιόδους έντασης.

Πώς λειτουργεί η ασφάλιση καταθέσεων;

Προς το παρόν τα συστήματα ασφάλισης καταθέσεων στην Ευρώπη είναι οργανωμένα σε εθνικό επίπεδο, αν και εφαρμόζονται ελάχιστα πρότυπα, κατόπιν συμφωνίας, σε επίπεδο ΕΕ. Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, τέτοια συστήματα εγγυώνται σε κάθε καταθέτη 100.000 ευρώ. Ορισμένα κράτη μέλη διαθέτουν διάφορα συστήματα εγγύησης καταθέσεων τα οποία είναι οργανωμένα από διαφορετικούς ομίλους, όπως αποταμιευτικές τράπεζες, συνεργατικές τράπεζες, δημόσιες ή ιδιωτικές τράπεζες.

Αν ένα συγκεκριμένο εθνικό σύστημα εγγύησης καταθέσεων δεν μπορεί να καλύψει τις ζημίες των καταθετών σε περίπτωση χρεοκοπίας μεγάλης τράπεζας, η ζημία αυτή μπορεί να χρειαστεί να καλυφθεί από τους φορολογούμενους, γεγονός που μπορεί με τη σειρά του να ζημιώσει τα δημόσια οικονομικά της εν λόγω χώρας. Η χρηματοπιστωτική κρίση έδειξε ότι τα προβλήματα των τραπεζών δεν σταματούν στα εθνικά σύνορα.

Ποιες είναι οι ενέργειες της Ευρώπης;

Ως αντίδραση στη χρηματοπιστωτική κρίση, η Ευρώπη συσπειρώθηκε για να θωρακίσει τους φορολογούμενους και να προστατεύσει τους καταθέτες. Στο πλαίσιο της τραπεζικής ένωσης, οι σημαντικές τράπεζες, οι οποίες διακρατούν συνολικά πάνω από το 80% όλων των τραπεζικών στοιχείων ενεργητικού στη ζώνη του ευρώ, υπόκεινται πλέον στους ίδιους κανόνες εποπτείας σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ μέσω του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού, ο οποίος αποτελείται από την ΕΚΤ και τις εθνικές εποπτικές αρχές. Ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης διαχειρίζεται την εξυγίανση αυτών των τραπεζών, δηλαδή τη διαδικασία συντεταγμένης αναδιάρθρωσής τους σε περίπτωση που τελούν υπό πτώχευση ή ενδέχεται να πτωχεύσουν.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συζητούν σήμερα τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο μια ισχυρότερη και πιο συνεκτική προστασία των μικροκαταθετών. Αυτό είναι το τελευταίο κομμάτι της τραπεζικής ένωσης το οποίο εξακολουθεί να λείπει.

Ένα ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων θα μπορεί να προστατεύει τους καταθέτες όπου και αν είναι εγκατεστημένοι. Η συγκέντρωση πόρων θα διευκολύνει την αντιμετώπιση σημαντικών διαταραχών και συστημικών χρηματοπιστωτικών κρίσεων που υπερβαίνουν τις δυνατότητες της κάθε χώρας χωρίς να χρειάζεται προσφυγή σε δημόσια κεφάλαια. Ένα τέτοιο σύστημα θα αποδυναμώσει επίσης τον σύνδεσμο μεταξύ τραπεζών και των αντίστοιχων εθνικών κυβερνήσεων καθώς οι τράπεζες θα εξαρτώνται λιγότερο από τα δημόσια κεφάλαια σε περιόδους κρίσης.

Πώς θα λειτουργεί το ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων;

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την εισαγωγή του ευρωπαϊκού συστήματος κατά φάσεις. Επίσης οι τράπεζες θα χρειαστούν πολλά χρόνια για τη δημιουργία ταμείου ασφάλισης καταθέσεων που θα έχει ως στόχο το 0,8% των καλυμμένων καταθέσεων. Αυτό το μέγεθος αντιστοιχούσε σε 43 δισεκ. ευρώ περίπου με βάση τα δεδομένα του 2011. Η έρευνα δείχνει ότι ένα ταμείο αυτού του μεγέθους επαρκεί για να καλύψει τις αποζημιώσεις που θα απαιτούνταν ακόμη και σε κρίσεις πολύ πιο σοβαρές από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2009. Σύμφωνα με τις υφιστάμενες προτάσεις, οι εισφορές των τραπεζών στο ταμείο ασφάλισης καταθέσεων θα εξαρτώνται από τους κινδύνους που αυτές αναλαμβάνουν σε σχέση με τις άλλες τράπεζες εντός της τραπεζικής ένωσης και όχι σε σχέση με τις άλλες τράπεζες στο ίδιο κράτος μέλος.