Opcje wyszukiwania
Podstawy Media Warto wiedzieć Badania i publikacje Statystyka Polityka pieniężna €uro Płatności i rynki Praca
Podpowiedzi
Kolejność

Czym jest pieniądz?

24 listopada 2015 (aktualizacja 19 czerwca 2024)

Płacimy banknotami i monetami euro. Część z nas ma również konto w banku. Ale czym właściwie jest pieniądz? Jak powstaje i jaką rolę odgrywają banki centralne takie jak EBC?

Ile wiesz o pieniądzu?

Pieniądz zmieniał się z czasem

Na początku płacono zwykle pieniądzem towarowym – przedmiotami wykonanymi z materiału mającego wartość, takiego jak złoto. Później funkcję pieniądza pełniły banknoty, które można było wymienić na złoto lub srebro. Współczesne gospodarki, takie jak strefa euro, posługują się pieniądzem fiducjarnym, który nie opiera się na żadnych towarach ani kruszcach.

Euro jako pieniądz fiducjarny

Pieniądz fiducjarny ma nadany status prawnego środka płatniczego i jest emitowany przez bank centralny. Nie podlega bezpośredniej wymianie np. na złoto. Banknoty wykonuje się z papieru, który sam w sobie ma niewielką wartość, ale są one powszechnie akceptowane jako środek płatniczy, ponieważ banki centralne pilnują, by wartość pieniądza była stabilna.

Różne formy pieniądza

Nasz pieniądz, czyli euro, występuje w formie banknotów i monet, ale też jako informacja zapisana na rachunku bankowym, np. oszczędnościowym. Żeby nasza waluta spełniała swoją rolę także w przyszłości, pracujemy obecnie nad nowymi banknotami i ewentualnym cyfrowym euro jako uzupełnieniem gotówki.

Banknoty

Banknoty euro są produkowane wspólnie przez krajowe banki centralne ze strefy euro. EBC odpowiada za zarządzanie liczbą banknotów w obiegu i nadzorowanie prac krajowych banków centralnych.

Więcej o banknotach euro

Monety

Zadaniem EBC jest zatwierdzanie wielkości emisji monet euro, ale ich wyłącznym prawnym emitentem są kraje strefy euro. Prace związane z monetami koordynuje Komisja Europejska.

Więcej o monetach okolicznościowych

Przyszłe banknoty

Przygotowujemy się do emisji nowej serii banknotów euro, która będzie jeszcze lepiej zabezpieczona i bardziej zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju. Po raz pierwszy zmieni się też zupełnie wygląd banknotów euro.

Więcej o przyszłych banknotach euro

Cyfrowe euro

Przygotowujemy się do ewentualnego wprowadzenia cyfrowego euro, by zapewnić ludziom bezpośredni dostęp do pieniądza banku centralnego w postaci cyfrowej. Cyfrowym euro można by płacić za każdym razem i wszędzie w strefie euro – tak jak obecnie banknotami, ale cyfrowo.

Dlaczego rozważamy emisję cyfrowego euro

Jak powstaje pieniądz?

Dla zrozumienia procesu kreacji pieniądza ważne jest rozróżnienie jego dwóch rodzajów.

  • Za pieniądzem banku centralnego stoi instytucja publiczna, taka jak EBC. W strefie euro ten rodzaj pieniądza mogą kreować krajowe banki centralne. Jego formą najbardziej widoczną dla obywateli są banknoty. Innym rodzajem pieniądza banku centralnego są depozyty banków komercyjnych w banku centralnym – tzw. rezerwy banku centralnego. Są one kreowane elektronicznie za pomocą operacji otwartego rynku.
  • Większość pieniędzy, jakich w rzeczywistości ludzie używają, to natomiast pieniądz banku komercyjnego, zabezpieczony i zrównoważony aktywami utrzymywanymi przez banki komercyjne. Kreują one pieniądz, gdy rozbudowują swoje bilanse. Na przykład bank komercyjny kreuje pieniądz, gdy udziela kredytu na zakup samochodu. A gdy kredyt zostaje spłacony, pieniądz przestaje istnieć.

Zastosowania pieniądza

Tylko część gotówki znajdującej się w obiegu jest faktycznie wykorzystywana do dokonywania płatności. Pieniądz, niezależnie od jego formy, pełni trzy różne funkcje.

Środek wymiany

Pieniądz służy do dokonywania płatności, ponieważ jest prawnym środkiem płatniczym i ma wartość, do której ludzie mają zaufanie.

Miernik wartości

Pieniądz umożliwia określanie i porównywanie cen towarów i usług.

Środek tezauryzacji

Pieniądz może być przechowywany, a jego wartość – zachowana mimo upływu czasu.

Ile pieniędzy jest w gospodarce?

Na potrzeby mierzenia ilości pieniędzy w strefie euro i informowania o stanie gospodarki EBC określa agregaty pieniężne: od wąskiego agregatu (M1) obejmującego banknoty, monety i depozyty bankowe, które mogą być szybko wycofywane przez klientów, po szeroki agregat (M3), który obejmuje także depozyty o dłuższych terminach zapadalności i inne podobne aktywa.

Sprawdź, ile wiesz!

Weź udział w naszym interaktywnym quizie i sprawdź, ile wiesz o pieniądzu.