Céard is airgead ann?
24 Samhain 2015 (tugtha cothrom le dáta an 20 Meitheamh 2017)
Airgead is ea nótaí bainc agus boinn an Euro ach is airgead atá san iarmhéid i gcuntas bainc freisin. Céard is airgead ann i ndáiríre? Cén chaoi a gcruthaítear é agus céard é ról BCE?
Inis dom: Céard is banc ceannais ann?Bunús athraitheach an airgid
Tá athrú agus forbairt tagtha ar bhunús an airgid le himeacht ama. Airgead tráchtearra a bhí sa luathairgead de ghnáth – mír a bhí déanta as rud éigin a raibh luach margaidh leis, cosúil le bonn óir. Níos déanaí, bhí airgead ionadaíoch déanta as nótaí bainc a d’fhéadfaí a bhabhtáil in aghaidh méid áirithe óir nó airgid. Tá geilleagair nua-aimseartha, lena n-áirítear an limistéar euro, bunaithe ar airgead fiat. Seo airgead atá dearbhaithe ina airgead dlíthairgthe agus a eisíonn banc ceannais ach, rud atá difriúil ó airgead ionadaíoch, ní féidir é a thiontú chuig nithe eile, mar shampla meáchan socraithe óir. Níl aon luach bunúsach aige – níl aon luach ag an bpáipéar a úsáidtear le haghaidh nótaí bainc i bprionsabal – ach glactar leis go fóill mar mhalairt ar earraí agus seirbhísí mar go bhfuil muinín ag daoine as an mbanc ceannais chun luach an airgid a choinneáil cobhsaí le himeacht ama. Dá gclisfeadh ar bainc cheannais anseo, chaillfeadh airgeadra fiat a inghlacthacht ghinearálta mar mheán malartaithe agus a tharraingteacht mar stór luacha.
Cineál an airgid le himeacht ama
Is féidir le hairgeadra sa lá atá inniu ann a bheith ann go neamhspleách ó ionadaíocht fhisiciúil freisin. Is féidir le hairgead a bheith i gcuntas bainc i bhfoirm iontráil ríomhaire nó stóráilte i bhfoirm cuntais coigiltis. Luach airgeadúil is ea airgead digiteach, nó airgead leictreonach, a stóráiltear ar chárta réamhíoctha nó ar ghuthán cliste, mar shampla. Agus is cineál íocaíochtaí iad dochair dhíreacha, íocaíochtaí ar an idirlíon agus aistrithe cárta nach mbaineann airgead tirim leo. (Tá airgeadraí digiteacha díláraithe níos nuaí fiú nó scéimeanna airgeadra fíorúil cosúil le Bitcoin ar ann dóibh gan aon phointe rialaithe lárnach cosúil le banc ceannais. Ní bhreathnaítear orthu sin mar airgead ó thaobh an dlí.)
D’ainneoin an t-ardú tapa ar íocaíochtaí leictreonacha, tá an-tóir ar airgead tirim go fóill. Sa limistéar euro, úsáidtear airgead tirim i gcomhair cuid mhaith d’íocaíochtaí faoi €20. Tá luach airgead tirim an euro faoi ráthaíocht ag BCE agus na bainc cheannais náisiúnta i dtíortha an limistéir euro, a chruthaíonn an tEurochóras le chéile.
Úsáidí airgid agus an chaoi a gcoinníonn BCE cuntas de
Tá trí fheidhm éagsúla ag airgead, pé foirm ina mbíonn sé. Is meán malartaithe atá ann – modh íocaíochta le luach a bhfuil muinín ag gach duine as. Is aonad cuntais atá in airgead freisin lena bhféadtar praghas a chur ar earraí agus seirbhísí. Agus is stór luacha é. Ní bhíonn ach cuid den airgead tirim euro i gcúrsaíocht i ndáiríre, i.e. úsáidtear é chun íocaíochtaí a phróiseáil. Mar shampla, cruinnítear go leor de na nótaí €50 atá i gciorclaíocht.
Feidhmeanna an airgid
i gcomhair praghsála
i gcomhair coigilte
Is iondúil go sainmhíníonn agus go ndéanann bainc cheannais monatóireacht ar roinnt comhiomlán airgeadaíochta. Is féidir le forbairtí sna comhiomláin seo faisnéis úsáideach a nochtadh maidir le hairgead agus praghsanna. Teastaíonn roinnt comhiomlán mar gheall go bhfuil go leor sócmhainní airgeadais éagsúla inionadaithe agus go n-athraíonn cineál agus saintréithe sócmhainní airgeadais, idirbheart agus modhanna íocaíochta le himeacht ama. Shainmhínigh an tEurochóras comhiomlán airgeadaíochta caol (M1), “idirmheánach” (M2) agus comhiomlán airgeadaíochta leathan (M3) le húsáid in anailís airgeadaíochta BCE. Féachann BCE ar fhorbairt sna comhiomláin seo, mar aon le go leor faisnéise agus anailísí eile, mar chuid dá straitéis beartais airgeadaíochta.
Cén chaoi a gcruthaítear airgead?
Feidhmíonn BCE mar bhanc do na bainc thráchtála agus is é seo an chaoi freisin a n-imríonn sé tionchar ar an sreabhadh airgid agus creidmheasa sa gheilleagar chun praghsanna cobhsaí a bhaint amach. Féadfaidh bainc thráchtála, dá réir sin, airgead a fháil ar iasacht, i.e. cúlchistí banc ceannais, ó BCE, go hiondúil chun riachtanais leachtachta an-ghearrthéarmach a chlúdach. Is é an phríomhuirlis atá ag BCE chun cainníocht an airgid “taobh amuigh” a rialú, agus dá bhrí sin an t-éileamh ar chúlchistí banc ceannais ag bainc thráchtála, ná trí rátaí úis an-ghearrthéarmacha a shocrú – “costas an airgid”.
Cruthú airgid sa limistéar euro
Féadfaidh bainc thráchtála airgead “taobh istigh” a chruthú freisin, i.e. taiscí bainc – tarlaíonn sé seo gach uair a eisíonn siad iasacht nua. Is é an difríocht idir airgead taobh istigh agus taobh amuigh gur sócmhainn don gheilleagar ina iomláine an chéad cheann, ach ní dliteanas d’aon duine é. Tugtar airgead taobh istigh air, ar an lámh eile, mar go bhfuil tacaíocht aige ó chreidmheas príobháideach: dá socrófaí gach éileamh a choinníonn bainc ar fhéichiúnaithe príobháideacha, chúlófaí an t-airgead taobh istigh go nialas. Mar sin, is cineál amháin airgeadra é a chruthaítear – agus is féidir é a chúlú – laistigh den gheilleagar príobháideach.
Céard faoi scéim “priontáil airgid” BCE a mbím ag léamh faoi?
I gcleachtas, ní eisíonn ach na bainc cheannais náisiúnta nótaí bainc euro. Téarma sa ghnáthchaint is ea “priontáil airgid” do chlár ceannaigh sócmhainne BCE, cineál “éascú cainníochtúil”. Trí shócmhainní a cheannach sa mhargadh airgeadais, cruthaíonn BCE cúlchistí banc ceannais breise a chabhraíonn chun na rátaí úis a bhíonn os comhair teaghlaigh agus gnólachtaí a laghdú – ar réimse bealaí – d’fhonn tacú leis an ngeilleagar agus, ar deireadh, luach an airgid a choinneáil cobhsaí nuair a bhíonn teorainn leis an spás chun na rátaí úis sin faoi riail dhíreach BCE a ghearradh. Sa phróiseas seo, ní phriontálann BCE nótaí bainc chun íoc as na sócmhainní ach cruthaíonn sé airgead go leictreonach, a chuirtear chun sochair an díoltóra nó an idirghabhálaí, e.g. banc tráchtála. Is féidir leis an díoltóir ansin an leachtacht bhreise a úsáid chun sócmhainní eile a cheannach nó, i gcás banc tráchtála, creidmheas a thabhairt don fhíorgheilleagar. Cabhraíonn na ceannacháin chun coinníollacha airgeadaíochta agus airgeadais a fheabhsú, á dhéanamh níos saoire do ghnólachtaí agus do theaghlaigh iasachtaí a fháil ionas gur féidir leo infheistiú agus tuilleadh airgid a chaitheamh. Is é an aidhm dheiridh go dtagann rátaí boilscithe ar ais chuig leibhéil gar do 2% ach faoina bhun de réir shainordú BCE maidir le cobhsaíocht praghsanna.
Inis tuilleadh dom: Céard é an clár ceannaigh sócmhainní leathnaithe?Seo dúshlán duitse!
Tástáil an méid eolais atá agatsa faoi airgead leis an quiz idirghníomhach seo. An bhfuil tú réidh don dúshlán?