Europejski Bank Centralny (EBC) publikuje dziś Raport o Konwergencji 2014, w którym ocenia postępy ośmiu państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) w wypełnianiu zobowiązań związanych z dążeniem do unii gospodarczej i walutowej (UGW).
Badanie objęło następujące kraje: Bułgarię, Czechy, Chorwację (ocenianą po raz pierwszy), Litwę, Węgry, Polskę, Rumunię i Szwecję. W raporcie podano, czy kraje te osiągnęły wysoki stopień trwałej konwergencji (konwergencja gospodarcza) oraz czy ich banki centralne spełniają wymogi ustawowe dotyczące integracji z Eurosystemem (konwergencja prawna). Przy ocenie trwałości konwergencji uwzględniono zarówno nowy, wzmocniony system zarządzania gospodarczego w UE, jak i jakość otoczenia instytucjonalnego poszczególnych krajów, m.in. w dziedzinie statystyki.
Spośród wszystkich krajów analizowanych w niniejszym raporcie bardziej szczegółowej ocenie poddano Litwę, której władze zadeklarowały, że kraj ten zamierza wprowadzić euro 1 stycznia 2015 r.
Wnioski z Raportu o Konwergencji 2014 są następujące:
Stabilność cen
W 12‑miesięcznym okresie referencyjnym – od maja 2013 r. do kwietnia 2014 r. – inflacja w UE była przytłumiona, głównie z powodu niskiego wkładu cen energii i żywności oraz wciąż słabej aktywności gospodarczej w większości krajów. Wartość referencyjna dla kryterium stabilności cen wynosi 1,7%; obliczono ją przez dodanie 1,5 pkt proc. do nieważonej średniej arytmetycznej stóp inflacji HICP za 12 miesięcy na Łotwie (0,1%), w Portugalii (0,3%) i w Irlandii (0,3%). Z obliczenia wartości referencyjnej wyłączono stopy inflacji HICP w Grecji, w Bułgarii i na Cyprze – te trzy państwa członkowskie uznano za obserwacje odstające pod względem sytuacji cenowej.
W okresie referencyjnym średnia 12‑miesięczna stopa inflacji w Rumunii przekraczała wartość odniesienia, natomiast w pozostałych siedmiu omawianych krajach była od tej wartości wyraźnie niższa.
Sytuacja finansów publicznych
Jeśli chodzi o kryteria fiskalne, w momencie publikacji niniejszego raportu spośród analizowanych krajów jedynie Czechy, Chorwacja i Polska są objęte decyzją Rady UE w sprawie istnienia nadmiernego deficytu. Wskaźnik deficytu sektora finansów publicznych do PKB był w 2013 r. niższy od 3‑procentowej wartości referencyjnej we wszystkich badanych krajach oprócz Chorwacji i Polski, zaś stosunek długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB był niższy od 60‑procentowej wartości referencyjnej we wszystkich krajach z wyjątkiem Chorwacji i Węgier.
Kurs walutowy
Spośród krajów omawianych w niniejszym raporcie jedynym uczestnikiem mechanizmu kursowego ERM II jest obecnie Litwa. W momencie badania konwergencji lit litewski należał do ERM II od ponad dwóch lat, a w analizowanym okresie jego kurs centralny nie uległ dewaluacji.
Długoterminowa stopa procentowa
Wartość referencyjna dla kryterium długoterminowych stóp procentowych za 12‑miesięczny okres referencyjny – od maja 2013 r. do kwietnia 2014 r. – wynosi 6,2%. Obliczono ją przez dodanie 2 pkt proc. do nieważonej średniej arytmetycznej długoterminowych stóp procentowych trzech państw członkowskich o najlepszych wynikach w dziedzinie stabilności cen: Łotwy (3,3%), Irlandii (3,5%) i Portugalii (5,8%).
W okresie referencyjnym we wszystkich badanych krajach stopy długoterminowe były niższe od wartości referencyjnej, choć w różnym stopniu.
Konwergencja prawna
Jedynym krajem, którego ustawodawstwo spełnia w całości wszystkie wymogi związane z wprowadzeniem euro – określone w Traktatach oraz Statucie Europejskiego Systemu Banków Centralnych i EBC – jest Litwa. W żadnym z pozostałych siedmiu analizowanych krajów przepisy prawa nie są w pełni zgodne z tymi wymogami. W krajach tych ciągle występuje niezgodność przepisów w zakresie niezależności banku centralnego, w aspekcie instytucjonalnym i finansowym oraz personalnym. Poza tym we wszystkich badanych krajach z wyjątkiem Litwy i Chorwacji nie ma zgodności prawa w zakresie zakazu finansowania ze środków banku centralnego oraz integracji prawnej poszczególnych banków centralnych z Eurosystemem.
Litwa
W okresie referencyjnym średnia 12‑miesięczna stopa inflacji HICP na Litwie wynosiła 0,6%, czyli była wyraźnie niższa od wartości referencyjnej przyjętej dla kryterium stabilności cen. Niski obecnie poziom inflacji na Litwie wynika głównie z czynników przejściowych, w tym ze spadku światowych cen surowców oraz związanej z tym niższej dynamiki cen administrowanych i cen energii. Jeśli chodzi o nadchodzący okres, utrzymanie niskiej inflacji na Litwie będzie w średnim okresie niełatwe, gdyż może być trudno utrzymać w ryzach krajową presję cenową i uniknąć przegrzewania się gospodarki w warunkach stałego kursu walutowego. W średnim okresie różnica w stopach inflacji między Litwą a strefą euro prawdopodobnie się zwiększy w związku z procesem nadrabiania dystansu rozwojowego, jako że PKB per capita i poziom cen są na Litwie wciąż niższe niż w strefie euro. Podsumowując, trwałość konwergencji stóp inflacji na Litwie budzi obawy.
Litwa nie jest objęta decyzją Rady UE w sprawie istnienia nadmiernego deficytu. W referencyjnym roku 2013 w budżecie sektora instytucji rządowych i samorządowych wystąpił deficyt w wysokości 2,1% PKB, czyli poniżej 3‑procentowej wartości referencyjnej. Wskaźnik długu publicznego do PKB wyniósł 39,4%, czyli był wyraźnie niższy od 60‑procentowej wartości referencyjnej.
Lit litewski został objęty mechanizmem ERM II ponad dwa lata przed badaniem konwergencji. Litwa przystąpiła do tego mechanizmu z istniejącym systemem izby walutowej, na zasadzie jednostronnego zobowiązania. W analizowanym okresie lit litewski był nadal stabilny – nie wykazywał żadnych odchyleń od kursu centralnego wobec euro i nie nastąpiła dewaluacja parytetu.
Długoterminowa stopa procentowa wynosiła w okresie referencyjnym średnio 3,6%, czyli była wyraźnie niższa od wartości referencyjnej przyjętej dla tego kryterium konwergencji, wynoszącej 6,2%.
Stworzenie na Litwie warunków sprzyjających trwałej konwergencji wymaga m.in. polityki gospodarczej ukierunkowanej na trwałą i powszechną stabilność makroekonomiczną, w tym stabilność cen. Jeśli chodzi o nierównowagę makroekonomiczną, Komisja Europejska w swoim sprawozdaniu w ramach mechanizmu ostrzegania (2014 r.) nie wybrała Litwy do szczegółowego przeglądu. Ponieważ jednak pole manewru jest ograniczone z powodu braku elastyczności nominalnego kursu walutowego, konieczne jest, by polityka w innych dziedzinach zapewniła gospodarce środki potrzebne do przezwyciężania szoków dotykających ten kraj, tak aby zapobiec ponownemu wystąpieniu nierównowagi makroekonomicznej.
Jak już wspomniano, prawo litewskie jest zgodne z postanowieniami Traktatów i Statutu.
Przedstawiając Raport o Konwergencji, EBC spełnia obowiązek wynikający z art. 140 Traktatu, zgodnie z którym przynajmniej raz na dwa lata oraz każdorazowo na wniosek państwa członkowskiego UE objętego derogacją powinien składać Radzie UE sprawozdanie „w sprawie postępów dokonanych przez państwa członkowskie objęte derogacją w wypełnianiu ich zobowiązań w zakresie urzeczywistnienia unii gospodarczej i walutowej”.
Obecnie jeszcze dziesięć państw członkowskich UE nie uczestniczy w pełni w UGW. Dwa z nich – Dania i Wielka Brytania – mają status specjalny, zgodnie z zapisami odpowiednich protokołów do Traktatu. W związku z tym w odniesieniu do tych dwóch państw raporty o konwergencji są sporządzane wyłącznie na ich wniosek.
Opracowany przez EBC Raport o Konwergencji 2014 jest dostępny w serwisie internetowym EBC. Kontakt z mediami: Wiktor Krzyżanowski, tel. +49 69 1344 5755.