Zoekopties
Home Media Explainers Onderzoek & publicaties Statistieken Monetair beleid De euro Betalingsverkeer & markten Werken bij de ECB
Suggesties
Sorteren op

Wat zijn referentierentes, waarom zijn ze belangrijk en waarom worden ze hervormd?

11 juli 2019

Wat zijn referentierentes?

Referentierentes – ook wel rentebenchmarks genoemd – zijn regelmatig geactualiseerde rentevoeten die iedereen kan raadplegen. Ze spelen een rol in allerlei soorten financiële contracten, zoals hypotheken, rekening-courantkrediet en andere, complexere financiële transacties.

De referentierentes worden berekend door een onafhankelijke instantie en geven meestal de leenkosten weer in verschillende markten. Zo kan een referentierente aangeven hoe duur het voor banken is geld van elkaar te lenen. Maar een referentierente kan ook betrekking hebben op de kosten van financiering die banken aantrekken uit andere bronnen, zoals pensioenfondsen, verzekeringsmaatschappijen en geldmarktfondsen.

Dit betekent dat deze referentierentes een centrale rol spelen in het financieel stelsel, het bankwezen en de economie. Maar waarom precies zijn ze zo belangrijk? En waarom worden ze momenteel hervormd?

Waarom zijn referentierentes zo belangrijk?

Ze worden op grote schaal in de hele economie gebruikt

Particulieren en organisaties maken op grote schaal gebruik van referentierentes in alle geledingen van het economisch systeem.

Zo gebruiken banken ze wanneer ze krediet verstrekken aan particulieren of bedrijven.

Een bank zou kunnen afspreken een onderneming geld te lenen tegen een rente die overeenkomt met een bepaalde referentierente plus 2%. In dat geval betaalt de onderneming dus een rentevoet die 2% hoger ligt dan de actuele referentierente. De kosten van de lening gaan dus omhoog bij een stijging van de referentierente, en omlaag bij een daling. In deze situatie vormt de rentebenchmark een betrouwbaar, onafhankelijk, en relatief eenvoudig referentiepunt voor alle betrokkenen.

Ondernemingen, banken en andere organisaties gebruiken referentierentes echter ook om balansposten te waarderen. Anders gezegd, organisaties kunnen dankzij deze rentes gemakkelijker bepalen hoeveel hun financiële activa waard zijn.

Daarnaast worden referentierentes ook gebruikt bij complexere financiële transacties, zoals de uitgifte van effecten met een variabele rente, en bij opties, termijncontracten en swaps.

Neem als voorbeeld een renteswap, die in grote lijnen een transactie is tussen twee partijen die afspreken elkaars rentebetalingen te dekken. Bij dergelijke swaps kan de referentierente worden gebruikt om ten minste een van de uitgewisselde rentes te bepalen. Dit maakt de transactie voor alle betrokken partijen transparant en zorgt voor een zekere standaardisering van de overeenkomst, waardoor transacties gemakkelijker tot stand kunnen komen.

Verder worden referentierentes gebruikt voor onder meer: het berekenen van boetes bij rood staan op bankrekeningen, het bepalen van de rente op sommige retailtegoeden, en het vaststellen van de rente op retailhypotheken en sommige andere leningen.

Referentierentes helpen centrale banken hun taken uit te voeren

Ook centrale banken maken bij hun werkzaamheden gebruik van referentierentes. Zo spelen de referentierentes een rol in het werk van de ECB om de prijzen in het eurogebied stabiel te houden.

Wanneer een referentierente correct weergeeft tegen welke rentevoeten banken geld verstrekken en opnemen, dan kan deze rente een beter inzicht verschaffen in de werking van de financiële markten en de beschikbaarheid van geld in het eurogebied. Dit is informatie die behulpzaam kan zijn bij monetairbeleidsbeslissingen: als je weet hoe gemakkelijk banken toegang hebben tot geld, dan kun je inschatten hoe gemakkelijk diezelfde banken dat geld kunnen doorgeven in de vorm van kredieten aan bedrijven en huishoudens. En dit alles werkt uiteindelijk door in het prijsniveau.

Tevens kunnen we aan de hand van de huidige referentierentes de praktische impact van onze monetairbeleidsbeslissingen monitoren. Indien de ECB besluit tot verhoging of verlaging van de rente, kunnen we de effecten daarvan volgen door te kijken of de referentierentes voor de euro veranderen.

Waarom worden de referentierentes momenteel hervormd en wat houdt deze hervorming precies in?

Referentierentes vervullen een nuttige rol zolang ze als betrouwbaar en onvertekend worden gezien; idealiter zouden ze op een transparante manier moeten worden berekend en voor iedereen gemakkelijk toegankelijk moeten zijn. Als een contract is gebaseerd op een betrouwbare referentierente, heeft geen van de partijen invloed op de overeengekomen rentevoet. Bij gebruik van een betrouwbare referentierente kan de waarde van een contract worden vastgesteld zonder dat daarover discussie hoeft te ontstaan.

Referentierentes spelen een grote rol in de economie, en de betrouwbaarheid ervan hangt samen met duidelijke governancestructuren en transparante methodieken.

Daarom worden de Europese referentierentes momenteel grondig hervormd. Veel van deze hervormingen vloeien voort uit de introductie van de EU-benchmarkverordening (EU Benchmarks Regulation – BMR), die in 2016 is gepubliceerd en in januari 2018 van kracht is geworden.

De op dit moment meestgebruikte Europese referentierentes
Eonia

De Eonia-rente is de huidige referentierente voor daggeld in het eurogebied. Een uit de private sector afkomstige werkgroep voor risicovrije rentetarieven heeft de marktpartijen aanbevolen de Eonia-rente vanaf 2 oktober 2019 geleidelijk te vervangen door de nieuwe kortetermijnrente voor de euro (euro short-term rate – €STR). De Eonia-rente wordt traditioneel berekend als een gewogen gemiddelde van de rentevoeten voor geld dat banken elkaar zeer kort (overnight) en zonder zekerheid lenen. De ECB voert de berekening uit namens het European Money Markets Institute (EMMI), een non-profitorganisatie in Brussel. Om de markt de tijd te geven op de €STR-rente over te stappen, heeft het EMMI aangegeven dat de Eonia-rente gedurende een overgangsperiode wordt berekend als de €STR-rente verhoogd met een spread. Deze overgangsperiode loopt vanaf het moment waarop de €STR-rente beschikbaar is tot 3 januari 2022.

Euribor

De Euribor-rente is een referentierente voor de markt voor ongedekte financiering en wordt berekend voor verschillende looptijden (een week, een maand, en drie, zes en twaalf maanden). Het EMMI is verantwoordelijk voor het beheer van de Euribor-rentetarieven. Om deze referentierente in overeenstemming te brengen met de EU-benchmarkverordening (BMR) heeft het EMMI de Euribor-definitie als volgt verduidelijkt: het tarief waartegen banken binnen de EU en de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) in de wholesalemarkt financiering zonder zekerheid kunnen aantrekken. Het EMMI voert ook geleidelijk een nieuwe berekeningsmethodiek in voor de Euribor-rente – de zogenoemde ‘hybride methodiek’. Deze berekening is zoveel mogelijk gebaseerd op daadwerkelijke transacties; bij afwezigheid van dergelijke transacties gebruikt het EMMI het oordeel van experts.

In 2017 startte de ECB met de ontwikkeling van een korte rente voor de euro, de euro short-term rate (€STR) – een nieuwe referentierente die vanaf 2 oktober 2019 beschikbaar is – met de bedoeling deze als achtervang te laten functioneren, mocht de private sector er niet in slagen de eigen korte referentierente, de Eonia-rente, in stand te houden.

Mede op basis van feedback uit de markt deed een uit de private sector afkomstige werkgroep voor risicovrije rentes voor de euro in 2018 de aanbeveling de Eonia-rente te vervangen door de €STR-rente. Momenteel ondersteunt de werkgroep de markt met de overgang naar de €STR-rente. De ECB levert het secretariaat voor de werkgroep en treedt op als waarnemer, samen met de andere oprichtende instellingen, te weten de Europese Autoriteit voor effecten en markten (European Securities and Markets Authority – ESMA), de Europese Commissie en de Belgische Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten (FSMA).

Nader bekeken: de €STR-rente

De €STR-rente is opgezet om weer te geven hoeveel een bank moet betalen wanneer deze tot de volgende werkdag (overnight) geld leent van diverse financiële tegenpartijen zonder daarbij zekerheid te stellen (dit wordt soms ‘ongedekt’ genoemd). Tot deze tegenpartijen behoren banken, geldmarkt-, beleggings- en pensioenfondsen, evenals andere financiële partijen, waaronder centrale banken.

Dit betekent dat de €STR-rente op een breder draagvlak berust dan de Eonia-rente, die alleen gebaseerd is op transacties tussen banken. Vergeleken met de Eonia-rente steunt de berekening van de €STR-rente bovendien op gegevens over daadwerkelijke transacties van een groter aantal banken. Hierdoor is de €STR-rente beschermd tegen manipulatie en vormt het tarief een betrouwbare weergave van de prijs waartegen in het gehele eurogebied geld wordt geleend zonder zekerheid.

Nadere informatie is te vinden in de beschrijving van de €STR-methodiek (euro short-term rate (€STR) methodology and policies), gepubliceerd in juni 2018. Verder bevatten de vragen en antwoorden veel informatie.