We hebben een gecoördineerde Europese NPL-strategie nodig
Hoe moeten we omgaan met de NPL-markt in Europa?

Opiniestuk van Vítor Constâncio, Vice-President van de ECB, gepubliceerd in Het Financieele Dagblad, 5 juli 2017

Een van de meest dringende problemen voor banken in het eurogebied is de bijna € 1 biljoen aan niet-renderende leningen (‘non-performing loans’ – NPL’s) die ze op hun balans hebben. Hoewel de gemiddelde NPL-ratio in het eurogebied geleidelijk is gedaald van een piek van 8% in 2013, bedraagt deze nog steeds 6%. Daarbij bestaan er duidelijke verschillen tussen landen: zes landen hebben nog een NPL-ratio van meer dan 10%, en in sommige gevallen ligt deze aanzienlijk hoger. Dit is niet alleen een probleem voor banken. De keerzijde van NPL's is de te zware schuldenlast van huishoudens en bedrijven. En deze creëert een macro-economische uitdaging: banken die een rem op de kredietverlening zetten en in nood verkerende bedrijven die hun investeringen terugschroeven, belemmeren op hun beurt de economische groei.

Het vraagstuk van de activakwaliteit werd verergerd door de mondiale financiële crisis. Toen de crisis insloeg, zorgde de sterke toename in NPL’s ervoor dat veel banken niet meer in staat waren om noodlijdende kredieten aan te pakken.

Het afwikkelen van NPL’s is weliswaar geen middel tegen alle bancaire kwalen, maar het zou aanzienlijke voordelen kunnen opleveren. Het is niet eenvoudig om de effecten van de afwikkeling van NPL’s te schatten. Scenarioanalyses geven echter aan dat als banken in het eurogebied hun NPL’s zouden vervangen door renderende activa, het geaggregeerde rendement op het eigen vermogen van de banken in het eurogebied dan met meer dan 1 procentpunt zou stijgen. En voor de bankensector in sommige landen zou de stijging 5 procentpunten bedragen.

Daarom is het van essentieel belang een oplossing voor het NPL-probleem te vinden. Tegelijkertijd moeten we erkennen dat dit tijd zal vergen en dat er waarschijnlijk niet één “wondermiddel” bestaat. Er zal eerder een veelomvattende strategie vereist zijn die een heel arsenaal aan instrumenten omvat. De ECB werkt hier momenteel al aan en heeft de direct onder haar toezicht vallende banken een duidelijke leidraad verstrekt. Maar toezichtsactie alleen is niet voldoende. De private sector en nationale en Europese autoriteiten hebben ook een rol te vervullen.

Er zijn verschillende aanzienlijke belemmeringen die de prijzen van NPL’s beïnvloeden, en wel in een mate die in de landen van het eurogebied uiteenloopt. De markt voor noodlijdende kredieten kan worden gekarakteriseerd als een “market for lemons”. Dit is een situatie waarin beleggers een premie eisen om zichzelf te beschermen tegen de onzekerheid dat beter geïnformeerde banken zullen proberen deze beleggers activa te verkopen waarvan de kredietkwaliteit slechter is dan deze op het eerste oog lijkt. Dit leidt tot een beperkte marktactiviteit, aangezien de prijzen die beleggers bereid zijn voor NPL’s te betalen, veel lager zijn dan de prijzen waarvoor banken bereid zouden zijn ze te verkopen.

Ook dragen structurele inefficiënties bij de invordering van kredieten en de uitwinning van onderpand bij aan een gebrek aan marktvolume. De juridische procedures voor het innen van een eenvoudige vordering zijn in veel landen van het eurogebied te lang en te kostbaar. Aan de vraagzijde worden beleggers tevens afgeschrikt door de grote onzekerheid over ontvangsten en de timing daarvan, en door toegangsbarrières zoals vergunningvereisten.

Deze symptomen van een falende markt, verergerd door juridische beperkingen, vragen om een publieke beleidsreactie. De Europese en nationale autoriteiten dienen een veelomvattende strategie te lanceren die een reeks van geschikte instrumenten voor een effectieve aanpak van deze Europese NPL-problemen samenbrengt. Een belangrijk aspect van die strategie betreft het op elkaar afstemmen van de stimuli tussen de betrokken partijen: banken, beleggers en de autoriteiten.

Een aantal instrumenten ziet er bijzonder veelbelovend uit. Nationale activabeheermaatschappijen (‘asset management companies’ – AMC’s) zijn, mits goed opgezet, succesvol geweest bij het verlichten van de NPL-last van banken en bij het realiseren van de waarde van activa. Een blauwdruk voor nationale AMC’s in het eurogebied – in feite een handboek voor het opzetten van een AMC – zou autoriteiten tijd en geld besparen. Naast een gedetailleerde verduidelijking van hoe AMC’s binnen het juridisch kader van de EU ingepast kunnen worden, dient een dergelijke blauwdruk internationale best practices te bevatten voor de belangrijkste aspecten van AMC’s, zoals de in aanmerking komende activasoorten, deelnamevereisten, activawaardering, kapitaal- en financieringsstructuren en governance.

Afgezien van AMC’s zouden ook securitisatieregelingen de secundaire markt voor NPL’s vlot van start kunnen doen gaan. Maar deze vereisen mogelijk publieke interventie om het signaal te geven dat overheden vastbesloten zijn om door te pakken met structurele hervormingen die tot hogere activawaarderingen zullen leiden. De mogelijkheid van handelsplatforms of clearinginstellingen voor NPL’s dient ook volledig onderzocht te worden, zelfs op het niveau van het eurogebied, ter vergroting van de transparantie van NPL’s en ter bevordering van het aantal transacties.

Om succesvol te zijn, moeten al deze opties echter vergezeld gaan van een aanzienlijke inzet op structurele hervormingen met betrekking tot de invordering van kredieten en een vermindering van informatieasymmetrieën.

Indien deze maatregelen geloofwaardig worden, zullen beleggers het belang van de beleidsverschuiving inzien en uiteindelijk bereid zijn hogere prijzen voor NPL’s te betalen. De Europese Commissie heeft recent aangekondigd met een voorstel te gaan komen voor een veelomvattende en gecoördineerde strategie om NPL’s aan te pakken, waaronder een blauwdruk voor nationale AMC’s. Vervolgens zal het noodzakelijk zijn dat alle relevante autoriteiten snel en resoluut handelen om de maatregelen in te voeren die noodzakelijk zijn om het NPL-probleem te verhelpen en daardoor het huidige herstel in Europa te versterken. Op vele fronten moet derhalve veel werk worden verzet. Maar noch deeloplossingen noch verder uitstel zijn houdbare opties indien we de NPL-last willen aanpakken en een nieuwe toename van NPL’s bij een toekomstige conjuncturele neergang willen vermijden.